Scandimania – Sweden (E1/3) 2014
Toplamda 3 bölüm. Channel 4 yapımı bir gezi programı. Hugh
Fearnley-Whittingstall sunuyor. Bir araştırmaya göre dünyanın en mutlu
insanlarının İskandinav ülkelerinde yaşadığı tespit edilince bu başarının
altında yatan kültürel kodlar yerinde gezip görülerek olabildiğince ekrana
taşınmaya çalışılmış. Süresi 45 dakika civarı. Gezi programı olarak seyrettiğim
için beğendim, diğerlerinin notlarını da aktaracağım.
Tadımlık İskandinav kültürü yolculuğumuzun ilk bölümü. İkinci bölümün (Danimarka) notlarını daha önce paylaşmıştım. Mutfaktan endüstriye kısa kısa İsveç'te yaşama dair görüntüler.
NOTLAR
Geleneksel olarak pickled herring, smorgasbord (şmorgısbord) ve meatballs
yemeye bayılıyorlar
Stockholm – historic architecture and waterways
New Nordic Cuisine. Gastronomic revolution.
İnnovative plates based on seasonal produce and foraged
ingredients
Niklas Ekstedt’İn restoranı. Herşeyi odun ateşinde yapıyor.
“Its something with fire and human beings, going long long back”
Cast-iron fire pit of 300 year old Swedish designs.Niklas Ekstedt
Three chimney hot and cold smoker
Scallops (deniz tarağı) hafif kızartılıp samana atılıyor. The scallops are
finally served with smoked musselsand griddles squid, and a chard leek puree.
 |
| Smoking chimneys (Tütsü) |
 |
| Samanda pişmiş deniz tarağı |
ABBA
1970ler. ABBA. Müze.
1974 Eurovision winner
Nearly 400 million records sold
2013te açılmış müze.
Compilation tape
Bjorn Ulvaeus
Modesty and restraint: Lagom kavramı Just enough, no excess.
 |
| Bjorn Ulvaeus (ABBA) |
Natural beauty and wild spaces
North. Elk Hunting (Sığın, taç boynuzlu geyik, Kuzeye has). Favorite sports. Umea, the hunting
heartland of Sweden. Bizdeki halı saha kültürü gibi çok yaygınmış.
Research reading before the visit
Hunting cultures differ all around the world.
Elkhound
All Swedes have a right to roam, Allemannsretten: gives
access to both pulic and private land to all Swedes, provided they respect
livestock and cause no damage.
Gathering wild berries is also very popular.
“Lighting a fire masks our scent as well as keeping us warm”
?
Köpeklerini tracker (GPS) ile takip ediyorlar. Birkaç yıldır
tek elk vuramamış olanlar var. Vurmaktan çok yabani yaşam tadı için demek ki. Tüm
avcılar alanı paylaşıyor ve köpeğin ek kovalayarak kendi alanlarıan getirmesini
bekliyor.
3 yaşında bir male elk vurdu avcılardan biri. Mide içeriği
eti kontamine etmeden gutting gerçekleştiriliyor.
Her avcı grubu allocated a fixed number of elk for each
hunting season. Sıkı bir kontrol var.
Begging bowl
Liver’ı finely chopped sage ve flour ile yaptı.
Yuvarlak ekmek üzeri elma, berries
Normalde liver hunting dogs’a veriliyor. “Damning with faint
praise”: fena değilmiş falan diyerek aslında beğenmediğini kibarca belli etmek
Culinary (cull’dan mı geliyor acaba?)
Post-hunting traidition. Crack open a tin of fermented
herrings. Sour fish. Smelly. Ötü br kokusu var.
 |
| GPS ile köpek takibi |
 |
| Geleneksel sour fish |
Outdoor tub
Sweden is the great industrial innovator of Scandinavia. Gothenburg
is Sweden’s industrial heartland. Home to many famous Swedish brands.
5-6 saatte monte edilen flat pack houses. Boklok. IKEA
partnership. Two moduels for a single
apartment. 70.000 sterlin. Gaz, elektrik, su bağlantısı tek bir bölmeden hemen
yapılıyor. Lagom felsefesinin bir yansıması.
Volvo: super reliable, safe but a little bit dull.
800 cars a day production
The 3-point seat-belt the most significant safety feature of
all time, was invented by Volvo in 1959. They realised that it was incredibly
important that instead of patenting it and profting from it, they gave it to
the rest of the auto industry. An extraordinary act of industrial generosity.
Through doing that, they undoubtedly saved millions of lives. It hasn’t stopped
there. A few years ago Volvo announced a corporate ambition that by 2020 no one
will die in one of their cars.
 |
| Outdoor Tub |
 |
| Volvo |
Strong Welfare State
Anne ve babalara çocukları olunca uzun ücretli izinler var. “Latte
papas”. Stay at home dads. Either parent is paid 80% of their salary for up to
16 months.
Tüm olumlu ortama rağmen wealth inequality hızla artıyor.
Modesty ve equality eskisi kadar güçlü değil diyor.
Zenginleşen kesimde bozulma varmış. Tabii bizimkiler kıyaslanacak bir durum
değil bu.
Solsidan dizisi çerçevesinde bu konu tartışıldı. Ben de
birkaç bölüm seyretmiştim. Welcome to Scandinavia’daki kadın oynuyor. Josephine
Bornebusch. About an aspirational middle
class. Nouveau riche bir çiftin yanına taşınıyorlar. Her hafta 2 milyon Swede
izliyormuş.
Cast and crew
Yaşanan bir evde çekiliyor. Akşam ev sahipleri yaşıyormuş. Statüyle
kafayı bozmuş bir kadını oynuyor.
Felix Herngren (Solsidan creator): “1980 öncesi 3-4 tane zengin
vardı. Şimdi binlerce var. Solsidan’da yaşıyor çoğu. İnsanlar zenginlerin
problemlerini seyretmekten keyif alıyor. “
Bir yandan da increasing inequality ve immigration konuları
çok tartışılıyor. 2013 riots. İsveç için uzun zaman görülmemiş gösteriler. Bir
haftaya yakın sürüyor. Polisin bir semt sakinini tartışmalı şekilde öldürmesiyle alevleniyor.
 |
| Latte papas |
 |
| Josephine Bornebusch |
 |
| Felix Herngren |
 |
| Solsidan |
Husby semti.
Melody Farshin. Ebeveynleri 25 yıl önce İran’dan gelmiş.
İsveç’te nüfusun %15’i başka ülke doğumlu. Açıklar aslında.
İşsizlik göçmenler arasında daha yaygın. "Bir İsveçli gibi herşeyi yapabiliyorum ama I
will always be looked down."
Tüm nefret suçlarının %72’si racism ya da xenophobia motivasyonuyla oluyormuş İsveç'te. Aslında göçmenlerin de yüzde yüz kabul beklemesi mantıklı değil bence.
Alkol Satışı
Systembolaget diyorlar içki dükkanlarına. Devletin. Bu şekilde kontrol
altına alma yoluan gitmişler. 19 yy da çok alkol sorunu varmış ülkede. Daha
1850’de devlet el atmış bu işe. 18’de kapanıyorlar. Hafif bira dışında tüm
içkileri bunlar satabiliyor sadece.
Stokholm Takımadaları (Stockholms skärgård). Archipelago of 30.000 islands. Gothernburg'un da takımadaları var mesela. Şef Niklas Ekstedt rehber.
Yazlığına davet etti. Yazın bitişi kutlanıyor. Crayfish partisi çok popüler. Dill
(dere otu) çıktığı zaman yakalanıyor crayfish (kerevit, tatlı su istakozu). Sezonun geldiği anlaşılıyor. Böyle
bir gelenek var. Yemek de dill ile yapılıyor zaten. Yaz tatilinin sonu İsveç'te crayfish partisiyle
kutlanıyor. Bildiğin gazete üzerine döktüler.
Tatlı yok. İçki ve
crayfish. Şarkılar eşliğinde. Güzel bir final oldu.
 |
| Melody Farshin |
 |
| Systembolaget |
 |
| Stockholms skärgård |
