Nazi Partisinin yükselişinin ve acımasız politikalarının hikayesi. Hangi şartlar böyle bir felakete götürdü? Almanlar nasıl oldu da Hitler ve örgütünün peşine takıldı? Nazilerin işini kolaylaştıran iç ve dış faktörler nelerdi? Hangi hatalar yapıldı? İkinci Dünya Savaşına giden yolda Avrupa'nın rolü...Alman halkının WW1 sonrası halet-i ruhiyesi...Alman ticari ve siyasi çevrelerinin vizyonsuzluğu...Avrupa'nın umursamazlığı ve daha pek çok farklı bakış açısı.
Her toplumun kendi hesabına çıkartacağı derslerle dolu 6 bölümlük klasik bir belgesel serisi. BBC kalitesiyle.
NOTLAR
Wolf’s Lair
Now Eastern Poland, near the Russian border, close to Rastenburg town
German Prussia back then
Masurian woods
55million died in WW2
Almanlar 5 milyon Rus POW alır. Only 2 m survived
Mechanized extermination of an entire race. First.
Nazism was born out of the WW1
Cephede işler kötü değilken geri çekilme emri verilince
stabbed in the back hissiyatı
Frontline troops ve 2 milyon ölüye ihanet edilmiş hissi
byJews and Marxists. Güney Almanya’da Bavyera’da bu hisler Nazizm olarak çıkış bulur.
Münih, Bavyera başkenti aynı zamanda. Dönen troops sefaletin
devam ettiğini görüyor. Avrupalıların ambargosu var. Politics were polarized.
Conservatives and socialists became radical in the face of crisis.
1919’da ortalık karışık. Unrest. Münih take over.
April 1919 Munich
Soviet Repuplic ilan edilir. Soviet style government. Sokaklarda hükümet
güçleriyle çatışmalar. 500’den fazla ölü. Soldiers were supported by the freicorps,
right wing mercenaries paid by the governments. Freikorps Raterepublic yöneticilerini vuruyor.
Eugen Levine Rater
republic başkanı. Babası Yahudi. June 1919’da executed. Oğlu öldürülürken “Long
live the world revolution!” dediğini anlatıyor.
Raterepublic yöneticilerinin çoğu Jew.
Almanya’da boleşvizm ve Judaism birlikte anılmaya
başlanıyor. Widespread anti-Jewish attitude rises.
Komünistler devrilince kutlamalarda yahudiler günah keçisi.
Freikorps sağcı subayların da desteğini alıyor (Ernst Röhm mesela).
1919’da küçük German Workers Party’ye katılır. Burada WW1 Veteranı 30 yaşında
corporal Hitlerle tanışır. Komi ve jew
lardan nefret ediyor. Hitler de aynı katılmış partiye. 555 numaralı üye. Aslında 55 çünkü parti çok gözüksün diye 500den
başlatmış.
Münih işsiz eski askerlerle dolu.Hitler iyi bir hatip
olduğunu keşfeder. Versay’ın eşitsizliğine isyan ediyor. Çok toprak kaybediyor
ve tazminat veriyor. 1920lerin başında ekonomi çöküyor. Enflasyon. Başarısızlık
demokrasiye mal edilirken güçlü tek adam arayışı başlıyor.
1921’de İşçi Partisinin adı Nasyonal sosyalist partiye
çevrilir ve Bavyerada lider Hitler olur. Kısaltması Nazi. Münihte başka sağcı
partiler de var. Hepsi versay a saydırıyor. Yahudileri suçluyor.
Uncompromising tone
of speech (Hitler)
 |
| Levine |
 |
| Yahudi çoğunluklu yönetim |
 |
| Ernst Röhm |
 |
| Kaybedilen topraklar |
 |
| Enflasyon |
1922’de a WW1 flying ace joined nazis. Hermann Göring.
Bavyera da güçlenme. Bir ziraat öğrencisi kendi ari ırk
düşüncesini buluyor partide.
“Korkaklar şehirde kahramanlar köylerde doğar”
Heinrich Himmler.
Former Chicken farmer, later
commander of the SS. Ziraat öğrencisi.
January 1923
French occupation of the Ruhr’a karşı öfkeyi istismar etti. Fransızlar bizim İstanbul’daki İngilizler gibi terbiyesizlik yapmışlar sokaklarda.
Jutta Rüdiger: (Resident of the Ruhr)
“The French ruled with an iron hand. If they disliked u walking on the pavement, for instance, they d come along with their riding crops and u d have to walk in the road. Perhaps they simply wanted to take revenge. “
 |
| Göring |
 |
| Himmler |
 |
| Fransız askerinin terbiyesizlikleri |
Ruhr occupation Münih’te halkı isyan ettiriyor. Hitler bira
salonunda konuşma yapar. He called for a national revolution in Bavaria and
overthrow the left wing government in Berlin.
Ertesi gün diğer sağcı partilerle bu doğrultuda yürüyüş
yaptılar. Durduruldular. Sağcı polis ve ordunun kendilerine katılacağını
düşündüler. Düşündükleri gibi olmadı. 4 polis ve 16 nazi öldü.
Diğer putsch
liderleri ile birlikte Hitler de yargılandı. Early 1924. Mahkemeye ilgi çoktu.
Naziler sadece 4 polis öldürmemişti. Bir banka soygunu da organize etmişlerdi.
İki yıl önce Hitler ve partililerin Löwenbrau’da
solcu toplantısına müdahale ettiği mahkemede ortaya çıktı.
İlk olayın kayıtları yok edilse de arşivde kalmış. Yargıç.
Sadece 1 ay ceza veriyor. Yargıç Neithardt. Putsch davasına da aynı yargıç atanıyor. İhtilal yapmaya kalkmış,
polisler ölmüş, banka soyulmuştu ama sadece 9 ay hapis aldı.
 |
Yargıç Neithardt
|
Mid 1920lerde Alman ekonomisi düzelmeye başladı. Enflayon
tek haneye düştü. Weimar hükümeti
ABD’den borç para alıp İngilizlere ve Fransızlara reparasyon taahüdünü yerine
getiriyor. Dekadan diyorlar. Wandervogel
gibi basit ve doğal yaşamı savunan gruplar çıktı lüks hayata karşı.
Protesters against the bourgeois way of life
Protest. Gençlik hareketi. İzcilik gibi. Çadırlar, gitarlı
müzik geceleri. Sonra Naziler bunları alıyor. Slogan”Germany Awake”. Ulusalcı bir tarafları da var.
Nazi partisi küçük. Programında Yahudilerin vatandaşlıktan
çıkarılacağı ve belki de kovulacağı daha o zaman var.
Bruno Hahler
(Hitler Youth Leader): Yahudilerin dünyaya hakim olmaya çalıştığı
propagandasının etkisinde bu hedefin programa konulduğu anlaşıldı.
Brown shirted storm
troopers partinin paramiliter grubu.
Cumartesi Pazar
yürüyüşler yapıyorlar
Organizasyonları bozukmuş 1920lerin ikinci yarısında. Hitler
sıkılıyor işleyişle uğraşmaktan.
Hitler: “The stronger
asserts his will. That’s the law of the nature.”
 |
| Wandervogel hareketi |
1928 seçimlerinde
%2.6 oy alırlar.
Bir alman, komik bıyığı ve scratchy voice ile iticiydi
diyor. Çok bağırırdı. Normal değil bu herif demiş. Ben Devlet Bahçeli konuşurken
benzer şeyler düşünürüm
Nazi partisi ciddiye alınmıyor. Fringe party.
Ama 4.5 sene sonra Şansölye
olacak.
Tarım ürünleri fiyatlarında ani düşüş. Wall street crush.
Universal economic slump. ABD borçlarını ister. İşsiz sayısı 1931 de 5.5 m.
İşsizlere Cuma günleri 5 reichmark verilirken kuyruklar. Cebinde kaşıkla yemek
yemeye gidiyor insanlar.
Germany became the economically worst hit nation in the
world
Yetmezmiş gibi 1931’de
five major banks crashed.
Nazi partisinin mesajları aynı. Ama bu sefer insanların hali
farklı. Ortam müsait. Oylar artışta.
Komünistlerin de oylarında artış var. Halk aşırı uçlara
yöneliyor. Sosyalistler komünistler naziler arasında yemek karnesi
kuyruklarında sık sık kavgalar.
German Soviet union kurmak istiyor komünistler.
Hitler 1932’de uçakla
şehirden şehire presidential election çalışmaları yapar. Aktif adam. Hindenburg
a kaybeder ama alternatif olarak
kendini kabul ettirir.
Jutta Rüdiger (Nazi Party Remember):
“Mass unemployment ve poverty yüzünden halk kurtarıcı bekler
duruma gelmişti.”
1932ye gelince WW1
sonrası gelen demokrasiye karşı oy kullanıyor çoğunluk. Komünist ve Nazi.
%37 ile en büyük parti durumundalar. 1932’de Hitler şansölyeliği
ona devretmesini söylüyor Ama çoğunluk olmadığı için ve tek partiye vermek
istemiyor.
Baskılar. Former
Reichbank prezidenti lobi yapıyor.
O zamanlar işsizler ya komünist ya nazi oluyor. İş çevreleri Nazileri tercih ediyor.
Hükümete bir rapor sunulur. Civil unrest te sınırları
koruyan askerlerin hem komünistler hem de
nazilerle ordunun baş edemeyeceğini açıklar.
Von Papen. Aristocractic
former chancellor bir plan uygular. Hitler şansölye olsun, ben yardımcı. Sadece
iki Nazi alalım kabinete diyor. Hitleri evcilleştirir, halk desteğinden de
yararlanırız hedefi.
1933 başında hitlere teklif yapıldı.
Hitler was helped by economic circumstances and
miscalculated supports.
Levine’in oğluna göre komünistler olumlu karşılar. Bir halta
yaramayacağı anlaşılır biz muhalefette güçleniriz diyorlar.
Josef Felder: (Social democrat MP (1932-1933)
“We thought we could control him through parliament”
Berlinde Nazi kutlamasıyla hitlerin chancellor oluşu
kutlandı.Torchlight celebration parade.
Göreve gelişi ardından Hindenburg un WW1 den arkadaşı General Ludendorff mektup yazar.bu
manyak devletin içine edecek demiş. “This accursed man will take our Reich to
the abyss”
 |
| uçakla şehirden şehire presidential election çalışmaları |
 |
| Hindenburg |
 |
| Rapor |
 |
| Papen |
 |
| Torchlight celebration parade |
Kuzey Kalesi
