Kuzey Kalesi: Amida-do Dayori – Letter from the Mountain (2002)

2 Aralık 2017 Cumartesi

Amida-do Dayori – Letter from the Mountain (2002)

Dağların Sesi (2002)

Başarılı bir onkolog olan Miçiko (Kanako Higuşi) panik ataklar yaşamaya başlayınca Tokyo’nun stresli ortamından kurtulmak için yazar eşi Takao (Akira Terao) ile birlikte Takao’nun çocukluğunun geçtiği Şinşu köyüne taşınırlar. Film, çiftin köylüler ve doğa ile etkileşimlerinden portreler veriyor. Köyün ölülerinin yaşadığı düşünülen mabetle (Amitabha) ilgilenen 96 yaşındaki bilge Ume (Tanie Kitabayaşi), elektroniğe hayır diyen ve geleneksel yaşamı seçen Takao’nun okuldan öğretmeni Koda (Takahiro Tamura) ile vefakar eşi Yone (Kiyoko Kagava) ve köy gazetesindeki bir köşede (Dağların Sesi) Ume’nin söylediklerini yazılaştıran konuşma yetisini kaybetmiş Sayuri (Manami Konişi) başlıca karakterler.

Film, Keishi Nagi’nin romanından uyarlama. Yönetmen Kurosava’nın asistanı Takaşi Koizumi. Daha önce Yağmur Sonrası filminde söylediğim gibi Takaşi ilk 3 filmini Akira Terao ile çekti. Amida-do Dayori bu filmlerin ikincisi. Üçüncüye de ilerde blogda yer vermek istiyorum çünkü bu ikilinin filmlerinde beni çeken başka bir hava var. Müzikleri Takaşi Kako yapmış ve hepsi çok yakışmış.

(1999) Ame Agaru (Apres la Pluie)

(2002) Amida-do Dayori (Letters from the Mountain)

(2006) Hakase no Aishita Sushiki (The Professor’s Beloved Equation)

Filmde hiçbir şey olmuyor. Evet, modern sinema izleyicisine garip gelebilir ama böyle. Bir hastalık ve en sonda bir doğal ölümü saymazsak konu yok diyebiliriz. Yavaş bir film olarak değerlendirenler olabilir. Ben “sakin” ve “doğal”. demeyi tercih ederim. Bütün hikaye çiftin yürüyüşlerinden ve köyde tanıdıklarını ziyaretlerinden ibaret. Tıpkı çoğu insanın hayatının işe gidip gelmek ve çevresindeki insanlarla konuşmaktan ibaret olması gibi. Belki de artık şehirdeki gündelik yaşamlarımız dahi birer aksiyon ya da gerilim filmine dönüştüğü için ben “büyük” olaylardan bahsetmeyen “küçük” hayatlarımıza yol göstermese bile gözlemci bakışlar fırlatan filmlere eskisinden daha meraklıyım. Mesela bu filmin bir sahnesinde çift ormanda konuşmadan yürürken ayaklarının toprakta çıkarttığı sesleri duyabildiğimi fark ettim ve nedense bu kadar basit bir şey hoşuma gitti.

Japon kültürü ve Budizm hakkında öğreticiliğe kaçmadan tadında bir panorama sunarken, doğa yürüyüşlerine bayılanlar için bulunmaz bir manzara paketine sahip. Kuş sesleri ve dere şırıltılarının sık sık eşlik etmesi de cabası. Daha filmin ilk sahnesi gürül gürül dökülen bir şelale. Hemen ardından kuş seslerinden başka hiçbir şeyin duyulmadığı sisler içinde bir orman. Yazılar devam ettikçe dağ manzaraları akıp gidiyor ve Miçiko ile Tarao’yu karşıdan ormanın içinde yürürken görünce inceden bir piyano melodisi yükselmeye başlıyor.

Oyuncuların hepsi gayet iyi. Ume karakterini oynayan Tanie Kitabayashi ise filmin yıldızı. Ama şahsi favorim Akira Terao dingin ruh halini yansıtan yüz ifadesiyle beğenerek takip ettiğim bir aktör. Bu filmde yazardan çok "iyi bir eşi ve sadık bir öğrenciyi" canlandırıyor dersek hata olmaz. Zaten en son kitabı 10 sene önce yayınlanmış ve o günden beri bir şey yazmamış olduğunu kendisi de söylüyor. Hatta köy meclisinde herkes doktor eşine saygı gösterirken Takao’ya işsiz güçsüz muamelesi yapmaları ve kötü şakalarla gücendirmeleri filmin bir "köylü güzellemesine" dönüşmesini baştan engelleyen bir faktör. Her şeye rağmen yaşama sürekli gülümseyen bir iç huzura sahip. Film boyunca genelde benzer yüz ifadeleriyle, yükselip alçalması olmayan bir karakteri oynamasına karşın belki de asla sahip olamayacağım bu sakinliği Akira Terao’yu imrenerek ve saygıyla seyretmemi sağlıyor.

Gölde yüzerken Miçiko’nun: “I’d forgotten how far u can see here…” deyip nefesini üflemesi ve havaya karışmasını seyretmesi gibi basit ama maddeden uzak sahnelerin bir çekiciliği var.

Takao’nun evinin duvarına annesinin bir zamanlar astığı Miyazava Kenji şiiri, hem Takao’nun hem de diğer karakterlerin sakinliğinin ve yaşadıkları duru hayatın sırrını açıkça anlatıyor:

“Unbowed by the rain, unbowed by the wind, unbowed by snow or summer heat. Sound of body, coveting nothing, never angry. Always quietly smiling”

Filmde bu şiiri Akira Terao’nun sesiyle dinlediğim sahneler unutulacak gibi değil. Mesela “Quietly smiling” ne farklı bir ifade.Türkçe’de bir gülmek bir de gülümsemek vardır. Gülümsemek de ses eşlik etmez. İngilizce’deki smile ve laugh gibi. Burada “gülümsemenin de sessizinden bahsediyor. Düşünceli bir tebessüm belki. Düşündükçe sürükleniyor insan o “sessiz gülümsemenin” peşinden. Şiirin devamı da harika, biraz Bülent Ecevit’in çevirdiği Kipling’in “Adam Olmak”yazısını biraz da Müjdat Gezen’in “İlkeli Olmak” yazısını hatırlatıyor:

“Eating 4 cups of brown rice, miso and a few greens each day; leaving himself out of the account; watching, listening, understanding and not forgetting; living in the shade of a pine grove in a field in a small thatched hut; tending to the sick child in the east; bearing sheaves of rice to the tired mother in the west; saying ‘do not fear’ to the dying in the south; telling ‘be not petty’ to the quarrels or lawsuits in the north; weeping in drought, pacing in a cold summer; called a fool, not praised, not criticized; I want to be that kind of man…”

Takao’nun yaşamındaki yol göstericilerden biri olan öğretmeni Koda mide kanseri. İkiru’daki Kanji Vatanabe’yi hatırladım hemen. Japonya’da mide kanseri insidansı çok yüksek. Beslenmeyle ilgisi olsa gerek. Koda son derece vakur ve sakin bir ruh haliyle ölümü bekliyor. Tüm kitaplarını okula bağışlamış. Yavaş yavaş sahip olduklarını uygun yerlere devrediyor. Ölüme hazırlık. Kendisine derinden bağlı eşi Yone’yle yaşıyor. Takao 40’ını geçmesine rağmen para kazanamamış olduğu için biraz kendine güven sorunu yaşıyor. Bir gün konuşurlarken bu bahsi açıyor:

“I’m over 40 and I have not made any money. I ve started to wonder whether I’m worth anything.”

Yone ise endişe etmemesini ve sabretmesini söylüyor: “Şimbo şimbo…” (patience patience…). Koda bu durumu kafaya takmamasını ve doğru bildiği yolda devam etmesini öğütler.

Derken Takao’nun eline köyün gazetesi (Amida-do Dayori/Dağların Sesi) geçer. İnsanların küçük görülen basit yaşayışından ve doğayla uyumdan bahseden yazılardır bunlar. Üç sene önce boğazından hastalanıp konuşma yetisini kaybetmiş Sayuri ile tanışır. Ume’nin yanına gelip söylediklerini gazetedeki köşesinde yazarak hayata tutunan bir genç kızdır. Filmin ismi buradan geliyor zaten. Sayuri, Takao’ya “romancı” deyince Takao utanır, 10 senedir bir şey yazmadığını ve daha çok başarısız bir romancı olduğunu söyler. Ume araya girer ve Takao’ya romanlarının gerçek mi uydurma mı olduğunu sorar. Takao kurguyu tanımlayan nefis bir cevap verir:

“Well, they are not 'true'. Maybe they're lies told in order to tell the truth. All right, then ... you can't eat burdock straight from the field but you can cook it to make kinpira. If you ask which is 'real', it's burdock from the field ... but if it wasn't kinpira you'd never know how good it was.”

Sayuri, Takao’nun söyledikleri üzerine romanın ne olduğunu yazı tahtasına yazar:

“I think a novel is Amitabha, taking the form of words.”

Ume insanların acıklı şeyler okumak için para vermesinin saçma olduğunu, zaten hayatın içinde çok üzücü hikaye dinlendiğini söyler. Kendince haklıdır da.

Aslına bakarsanız film Ume’nin bu fikrine uygun bir içeriğe sahip. Kötü adam, kötü olay, düşmanlar gibi klasikleşmiş olumsuz unsurlara yer verilmemiş. Hikaye neredeyse ütopya’ya doğru geçiş yapan doğal bir iyimserlik ekseni üzerinden ilerliyor. Hayatın özüne yaklaştığında insanların ölüme karşı daha kucaklayıcı ve anlayışlı olduğunu izliyorsunuz.

Yaşam ve ölüme, basit ve doğal yaşamak üzerinden yaklaşan şiirsel bir Japon filmi.