Nazi İşbirlikçileri: Chaim Rumkowski (1/13)

Nazi Collaborators (1/13) (Belgesel) (2010)

Chaim Rumkowski (Haim Rumkovski)

Bazen çok kötü bir şey yaşanır. Kahpe kalabalık o “güçlü kötülüğe” yaltaklanmak için elinden geleni ardına koymaz. Sonrasında devran döndüğünde tüm suç birkaç kişiye ya da bir gruba atılır. Böylece faillerin yani gönüllü fedailerin çoğu “temiz toplum” efsanesinin arkasına saklanarak mazlum oluverir. Bazısı “kandırıldık” der, bazısı kendini "kahraman!" ilan eder.

WW2 ve Nazi dehşetinin bu kadar uzun sürmesi ve yaygınlaşmasında sadece Naziler mi suçlu? İşgal ettikleri topraklarda nasıl oldu da Yahudileri tek tek tespit edebildiler? Bu kadar geniş bir işgal sahasında “holocaust”u nasıl böylesine sistematik şekilde uygulayabildiler? Sadece Naziler suçlu deyip işin içinden sıyrılabilir miyiz?  

Nazi İşbirlikçileri ya da moda deyimle yandaşları üzerine 13 bölümlük 2010 tarihli bir belgesel serisi. Her bölümde bir ülke ya da kişi üzerinde duruluyor. Kraldan çok kralcı olanlardan can korkusuyla ne denirse yapanlara, ikbal için binlerce insanın vebalini alanlardan kendi hırsını tatmin edenlere çeşit çeşit yandaş profili ekranlara taşınıyor. Korkudan, hırstan, zalimlikten, paragözlükten...türlü türlü sebepten Nazilerin uşaklığını yapan profillerin resmi geçidini seyrediyorsunuz.  

Günümüz Türkiye'si bilinerek seyredildiğinde dönemin ruhuna ve yaşananlara biraz daha yakın hissetmek mümkün. Tam zamanıdır yani.  

NOTLAR

Poland’daki en büyük gettolardan birini yönetiyor.

Poland, Lodz (lüç). One of the biggest Jewish communities. 1930s

Rumkowski ileri gelenlerinden.

30ların sonuna doğru Poland’ın en büyük orphanage larından birinin müdürü. Polonya’da antisemitik bir dalga var o sıralar zaten.

Nazilerin Lodz’e girişinde, volksdeutche denilen expats karşılar sevinç gösterileriyle.

Sinagoglar yakılıp yıkılır.  Fakat çok fazla Jew vardır. O zaman bunları sınırlı bir alanda toplayalım diye düşünür Almanlar. 1940ların başında evlerinden atılırlar. Gettonun etrafı dikenli telle çevrilir. Ne jew çıkabilir ne başkası girebilir. First major Jew ghetto of WW2

Helen Aronson olaylar sırasında 12 yaşında. Kendi adamlarını sokmadan Jewlar kendi kendini yönetsin istiyorlar. Dediklerini yapacak bir başkan arıyorlar. Rumkovski atanınca kendi kadrosunu kurdu. Başta 250.000 insan var. Yemek, barınma, sağlık sorunlarıyla ilgilenecekler.

Peki niye Rumkovski?

Jew a benzemiyor. Mavi gözlü.

Aslında işbirliğine mecbur bırakılan çok Jew oluyor ama Rumkovski tartışmalı?

Aronson: “Sıkışık evler, kalabalık. Sokakta insanlar insanları gezdiriyordu çünkü bazıları bir deri bir kemik kalmıştı”

Almanya ve Çekoslovakya’dan tatile diye buraya getiriliyorlar.

Aronson: “Her yardım istediğimde etti. Bence Rumkovski yapabileceğini yaptı”. Objektif değil

Hans Biebof Alman sorumlu.

Rumkovski dev bir fabrikaya çevirip Almanların gözden çıkartamamasını istiyor deniyor. Biebof mantıklı bulur. Fabrikalar kurulur.

Başlarda plan yürüdü. 1941’de Himmler gettoyu bizzat ziyaret etti.  Rumkovski’ye aynen devam der.

Minik bir devlet haline getirmeye başladı gettoyu. Polonyada okul olan tek yerdi. Kültürel bir merkez bile açtı. Almanlar hahamları yasaklayınca evlilikleri kendi gerçekleştirdi.

Fakat Almanlar malzeme karşılığı çok az yemek veriyordu. Gettoda açlıktan ölümler arttı. Bir dilim ekmek için kavgalar.  Yemekler azalıyor, talep edilen iş miktarı artıyordu.

Sonunda greve gitmeler başladı. Almanları kızdıracaklarını düşünüp korktu ve grevcileri suçlular olarak niteledi. Kamplara göndermekle tehdit etti. Eleştiriler arttı. Getto polisini devreye soktu. Yemek deposu onun elindeydi, çalışmayanlara yemeği kesti.

Karargahına Almanlar gibi Chancellery demeye başlamış. Getto gazetesidne şiirler onun için. Dua edelim sağlığına kampanyaları. İyice gözden düşer. Self-serving collaborator damgası.

Sevdiklerine iyi şartlar sağlar. Favoritism.

1942 April. Final solution to the Jewish prob tartışılıyor. Açlıktan ölmelerini beklemek impractical. Wannsee Conference.

Birkaç hafta sonra 20.000 jew gettodan doğuda resettlement bahaensiyle trenelre dolduruldu.

Deportationlar devam etti.

Auschwitzden haberleri var ama ne olduğunu bilmiyorlar ilk zamanlar.

September 1942’de işçi nüfusa yük herkes hedef alınır. Getto police almanlara yardım eder. Hastaneler boşaltılır. 2000 hasta (400 çocuk) deported.

Rumkovski’nin gönderirken bildiği düşünülüyor.

Gettoya dezenfekte edilmiş elbiseler gelmeye başlıyor. Gemans recycling the remnants. Ölüm kamplarının emareleri.

Naziler 10 yaş altı çocukların ve 65 yaş üstü yaşlıların teslimini emretti.

Rumkovski meşhur konuşmayı yapar: “Give me ur children” konuşması

Poland’da diğer Jewish leaders da aynı demand lerle karşı karşıya. Varşova gettosunun başkanı Çernyakov dan günde 6000 kişi teslim etmesi istendi. Çocuklar da dahil. O zamana kadar sularına gitmişti o da. Fakat sonunda dayanamadı. July 1942’de siyanidle intihar etti. Eşine mektup bırakmıştı.

“They demand me to kill the children of my nation with my own hands. I have nothing to do but to die. I can nı longer bear this. My act will prove to everyone what is the right thing to do”

1944’de Almanlar için savaş kötüye gitmeye başladı. Himmler liquidation of Ludz emrini verdi. Rumkovski yine işbirlikçiliği yaptı. Sadece 750 kişi kaldı. Aronson onlardan biriydi. Sebep tüm evleri temizleme ve kullanılabilir eşyaları toplayıp kamyonlara yüklemek. Almanya ya gönderilecek.

Hepsinde zehir var. İş bitince öldürüleceklerini biliyorlar.

Aronson ve ailesi gettodaki evlerden birinde bodrumda saklanıyor müttefikler gelirken.   

Sonra ayak sesleri ve Rusça duyuyorar yukarıda. Aronson döşemeden başını çıkarır. Bir Rus askeri karşılar ve şöyle der: “The war is finished and u re free”

Longest running getto oldu Ludz ve 750 kişi kurtuldu sonunda.

Aronson, o olmasaydı başkası yapacaktı diyor.

Hans Biebof

Wannsee

Kamplardan gelen elbise yığınları

Çernyakov

Aronson ve erkek arkadaşı

Bu içerik Kuzey Kalesi tarafından hazırlanmıştır.