The Orchestra that Defied Hitler (2016) (BBC)
1942 yılında Nazi kuşatması altındaki Leningrad'da Filarmoni Salonunda Şostakoviç'in yedinci senfonisinin seslendirilmesinin ardındaki hikayeleri anlatan BBC yapımı bir belgesel. Arşiv görüntüleri ve sağ kurtulanların şahitliklerine de yer verilmiş. Hatta o efsane konser Şostakoviç'in oğlunun şefliğinde tekrarlanıyor ve sağ kalan insanlar seyirci olarak bulunuyorlar. İnce bir düşünce.
Süresi bir buçuk saat. Sunucular Amanda Vickery ve Tom Service. Amanda şehrin yaşadığı açlık gibi pek çok felaketi anlatırken, Tom Service olayın müzikal boyutunu irdeliyor. İkinci dünya savaşı, Şostakoviç, Müzik, Rusya meraklıları için cazip olabilir.
NOTLAR
Shostakovich. Philharmonic Hall in Leningrad.
A city under siege.
Şehirde açlık. Aynı salonda konser. Şef, Maksim Şostakoviç. Oğlu. 70 yıl sonra
revisited. Leningrad senfonisi. Rusya’da sanatın kalbi o dönemlerde.
Peter the Great. 300 yıl önce bataklık bir arazi.
Northwestern edge of Russia. Batıya açılan pencere olma hedefi Peter için. Hem
proleterya hem de inteligentsiya şehri.
1917 Nikola 2’nin tahttan indirilişi. Lenin devrimi. İç savaş. Açlık. 15 milyon civarı kayıp.
1924’te vefat edince Leningrad oldu. Stalin Leningrad’ın çeşitliliği ve liberalliğinden
hoşlanmıyor. 1936’da Stalin dehşeti. Show trials, Mass executions. Gulaglar. Leningrad’ın
18 mil güneyindeki orman Levashovo
Wasteland olarak biliniyor. Gizli servisin vurduklarının cesetleri buraya
atılıyor. Bugün yakınları ağaca kaybettiklerinin fotoğrafını iliştiriyor. Bir
saygı ve anma alanı. İlginç. 1936-38 arası 70 bine yakın insan öldürülmüş bu şekilde
Leningrad’da. Öldürülenlerin isimleri 13 ciltlik Leningrad Martyrology eserinde tek tek listelenmiş.
Lenin ve Stalin müzik dinlemeyi seviyor. Genç yaşında
bestelediği “Song of the Counterplan” Stalin’in favorilerinden. 2 yıl sonra
yeni bir opera sahneliyor. “Lady Macbeth
of the Mtsensk District”. İki yıl sonra Stalin dinlediğinde kariyeri inişe
geçti. Stalin Balşoy’dan ilk bölüm sonrası çıktı. 1936. Kendi plak koleksiyonu
varmış. Pravda’da çıkan ağır eleştiri. Sonrasında yalnızlaşıyor. İnsanlar
onunla görülmek istemiyor. 1937’de durum kötüleşti. Tuchacevsky, Şosta’nın
destekçisi hakkında Stalin şüphelendi. Yazlığında kendisini öldürme planı
yaptığını düşünüyor. Şosta’yı da sorguluyorlar. Şosta istenilen cevapları
vermeyince kendi iyiliği için bu gece düşünüp yarın cevap vermesi istendi.
Ertesi sabah ölüme ya da Gulag’a gider gibi herkesle vedalaştı. Sorgu
merkezinde satlerec bekledi. Sonunda biri kimi beklediğini sorunca ismini
verir. Memur cevap olarak "aa onu dün
vurdular" der. Şosta evine döner. 1942’de Almanlar saldırdı. Oysa birkaç yıl
önce saldırmazlık paktı imzalamışlardı. 1941 Eylülünde kuşatma tamamlanıyor.
Rationing başladı. Gittikçe kötüleşti.
125 gramlık ration ekmek. Günlük istihkak. Una herşeyi
katıyorlar. Rationing ihtiyaca göre değil çalışma kapasitene göre ayarlanıyor.
Ekmek kuyrukları.
Kuşatmada önce siper kazdı sonra konser salonunun çatısında
itfaiyecilik yaptı. Firewatching. Denied active service.
Savaş sırasında 4 movement’tan oluşan 7. Senfonisini yazar.
Bir ilk. Savaş sırasında yazılması.
Dördüncü movement’ı bitiremeden durum kötüleşince
havayoluyla yapılan tahliyeyle terk ediyor şehri. Geride kalanlar için
starvation winter olarak bilinen dönem başladı. -35’e kadar düşüyor sıcaklık.
Lattica gölü donunca erzak getlmesi az da olsa mümkün olur. Sokaklarda kedi
köpek kalmadı. Yendiler. Malnutrition deaths.
Man pulled by woman. Swollen with edema. Last stage of
starvation. Skin discoloration.
Everyone had their own siege.
Olga çocukken yaşadığı kuşatmayı 90 yaşında anlatıyor. 5
saat beklemiş kuyrukta bir dilim ekmek için.
Babası ve dedesini o gömmüş.
Şostakoviç önce Moskva’ya sonra doğuya gidiyor trenle. 7
günlük yolculuk. Kubishev’e geliyorlar. Sovyetlerin wartime capital. Volga
nehri kıyısında.
Semitone by semitone zor şartlarda besteledi.
Şosta: “1941’deki olaylarla ilgili olarak yazdım”
24 saate çıkabilen karartmalar
Siege diaries
var. Çeşitli insanlar tutmuş. Birisi Elena
Kochina.
Rumors of
cannibalism. Bebekler, çocuklar kayboluyor. Savaş sonrası bu konular tabu oluyor. Sovyetler sonrası gizli
servis arşivlerinde şehirde tanıdığı olmayan hatta ration kartı olmayanların
cesetlerden parçalar çaldığını ya da kendi çocuklarını yediğini kaydetmiş.
Mikhail Giorgieviç’in tablosu.
Senfoninin provalarını Balşoy Tiyatrosu orkestrası yapıyor.
O da şehirden uzaklaştırılmış. Şef Samuel Somusud sonunda Stalin’e övgü
koymasını istemiş. Şosta haha yapmış ama yakınlarına şöyle söylemiş: “I take
into consideration but not into practice”
Mikrofilme kaydedilen notalar gizlice Moskva’dan Tahran’a,
Kahire’ye ve Londra’ya gitti. Leningrad Symphony (7th symph). Maida Vale
Stüdyosundaki ilk prova. 78 sakika sürüyor. Saat dokuzda çalan ve kutsal
sayılan Big Ben çanlarına sarkıyor yani. Son kısım Victory. Sonunda kesmeden
yayınlıyorlar.
Tüm şefler yarışıyor. Mussolini’nin tescilli düşmanı
Toscanini alıyor turneye çıkma hakkını. NBC orkestrası. 100’den fazla
performans.
Leningrad’ı canlandırmak için sonrasında orkestra
kuruyorlar.Şef olarak bir tek Eliasberg var.
Eskilerin çoğu ölmüş ya da kaçmış. İlanla müzisyen davet ediyorlar.
Extra rations verecekler karşılığında. Radio House.
Cevdet Haydarof,
drummer. Eliasberg’e öldüğünü
söylüyorlar. Morga gidiyor ve el parmaklarının hareket ettiğini fark ediyor.
Ölmemiş. Orkestraya katılıyor. Faşistlerin gelişini temsil ediyor drum. Hırsla
çalıyor. Eliasberg bu toplama müzsiyenlerden
orkestra yaratıyor. Hepsinin kuşatmayla ilgili acı anıları ve kayıpları
var. Mesela henüz öğrenci olan Jania Matus was asked to pay the repair of her
oboe with a tasty dead cat.
Viktor Koslof klarnetist, Eliasberg’in biyografisti.
Bazıları o kadar güçsüzmüş ki prova salonu üst katta olunca merdivenleri
çıkamamışlar.
Score uçakla Leningrad’a ulaştığında Eliasberg ellerindeki
kadronun yetersiz olduğunu anladı. Yüzün üstünde müzisyen için yazılmıştı.
Reenactmanet of the concert.
872 gün sürdü
kuşatma.
500.000 asker, 1
milyon civarı sivil rusun öldüğü tahmin ediliyor. Modern savaşlardaki en
yüksek rakam. 186 tane mass grave var.
Anıt üzerinde no one
and nobody is forgotten yazıyor. Nikto
ne zabit.
Savaştan sonra Stalin kaldığı yerden zalimliklerine devam
etti. Ya gulaga sürdü sudan sebeplerle ya da öldürdü.
1948’de Şosta yine istenmeyen adam ilan edildi ve müziği
yasaklandı.
 |
| Левашовская пустошь |
 |
| Günlük ekmek istihkakı |
 |
| Платунов М. Г. Хлеб украл. Из серии «Ленинград в блокаде». 1942. Бумага, гуашь |
