Arthur Conan Doyle ve Sherlock Holmes (2007)

Shackles of Sherlock Holmes (2007)

ITV yapımı belgeselde Sir Arthur Conan Doyle’un özel yazışmalarından faydalanılarak Sherlock Holmes hakkındaki düşünceleri ve kararları seyirciye aktarılıyor. Aile içi tartışmalar sebebiyle yarım yüzyıldan fazla gün ışına çıkmayan yazışmalar temel alınmış. Bu mektuplar şu anda British Library’de. Dr. Watson rolünde seyrettiğimiz David Burke sunuyor. Holmesian'lara tavsiye edilir.  

NOTLAR

Adventurer, Pro Cricketeer, Doctor, Spiritualist, iki kere milletvekili adayı, adaletsizliğe karşı activist, yazar

26 hikaye sonra Final Problem’da Sherlock’u öldürdü. Yıl 1893. Sebep: Crime-fiction yazarı olarak değil büyük bir historical novelist olarak hatırlanmak istiyordu.

Ölümünden 1 yıl önce 1930 yılında verdiği ve tek olan görüntülü röportajda şunları söyler:

“Sherlock Holmes hakkında düşündüğümden çok daha fazla yazdım. But my hand was rather forced by kind friends who continually wanted to know more. And so it is that this monstrous growth has come out of what was really a comparatively small seed. “

1926’da yayınlanan bir karikatürde Sherlock Holmes’ün Conan Doyle’u esir aldığı resmedilir.

Doyle Edinburgh’lu. Zaten konuşmasında İskoç aksanı hemen fark ediliyor (R'leri aşırı vurguluyorlar). 1859’da Edinburg’da doğuyor. Burada bir Sherlock Holmes heykeli de dikilmiş. Sanatçı bir aileden geliyor. En büyük etki annesi Mary’den. Çevresindeki kadınların çoğundan daha eğitimli. Şövalyeliğe romantik ve idealize bir bakışı var. Arthur en büyük oğlu. Edebiyata ve tarihe başlatıyor, sevdiriyor. Walter Scott primary intellectual influence. Stoneyhurst yatılı okuluna gönderilir. Jesuit boarding school. Geceleri arkadaşlarına hikaye anlatarak popüler olur. Karşılığında elma gibi şeyler alırmış. Babası alkolik ve epileptik. Sonunda asylum’a düşüyor. Babası bu durumda olunca ailesine destek olabilmek için hep sağlam bir ekonomiye sahip olmak zorunda kalıyor. Edinburgh’da tıp eğitimine karar verdi. Önemli bir tıp merkeziydi o zamanlar.

Walter Scott

Doyle’un anlattığı gibi esas ilham kaynağı hocası Joseph Bell idi. Holmes’deki beaky nose and aquiline features Bell’de de vardı. İyi bir hocaydı. Gözleme inanırdı. Doktorluktan kazandığına ek gelir olsun diye yazı yazıyor. Notlarında 3 sıfırlı bir gelir istediğini söylüyor. Bu sözleri yazdıktan 2 sene sonra “A Study in Scarlet”ı yazdı.

Joseph Bell

Edebiyattaki kahramanı Walter Scott. Historical fiction’a daha çok önem veriyor. Hikaye Beeton’s Christmas Annual’da 25 pound karşılığı yayınlandı. 1887. Cesaretlenerek Michael Clark isimli ilk historical novel’ını yazdı. Set in 17th cent Scotland.

Amerika’da bir yayıncının eşi Holmes'ü okur ve çok beğenir. Kocasına bahseder. Yayıncı Londra’ya geldiğinde Conan Doyle ve Oscar Wilde gibi yazarlarla otelde toplantı yapar. Bana Londra’nın sisli sokaklarında geçen gizemli bir cinayet romanı yazın der. Conan Doyle’dan bir Sherlock Holmes daha ister (Sign of Four olur), Oscar Wilde’dan istediği ise The Picture of Dorian Gray olur.

Oscar Wilde ile tanıştıktan sonra daha bohem bir Sherlock Holmes yazar. Oscar Wilde’ın fatal flaw homosexuality’den hareketle, Sherlock’a drug addiction fatal flaw’ını verdi. Sign of Four dikkat çekmedi. Birkaç ay sonra historical fiction’a döndü. Bu sırada president of literary society’den Sherlock ile ilgili övgü dolu bir mektup aldı. Devamını yazmasını istedi. 1891’de Sherlock hikayelerini kısa hikaye olarak tefrika şeklinde yayınlamaya karar verdi. Aylık Strand dergisinde.

Strand’in ditörü Herbert Greenhough Smith. Sherlock hikayelerini okuyunca çok heyecanlandı. Yayıncısına koştu. Derginin sahibi George Newnes’a Edgar Allan Poe’dan beri en iyi kısa hikaye yazarı olduğunu söyledi.

Otel

Herbert Greenhough Smith

A Scandal in Bohemia için Herbert Smith “A gift from heaven” ifadesini kullandı. Bir yıl içinde Conan Doyle meşhur bir yazar oldu.    

Bir yandan eye specialist olarak kariyeri başlıyor. Bir yandan Strand sayesinde edebiyatta başarılı oluyor. Memnun. Fakat 32 yaşında kritik bir yol ayrımında.

The first Holmes story written for the Strand magazine “A Scandal in Bohemia” 1891’de yayınlandı. 300.000 baskı hemen kapışıldı.

Ey Türkiye...1891'de 300.000 satıyor basılı hikayeler..! Neyi hak ettin de neyi bekliyorsun...

First fictional character of age of mass communication.

1870 elementary education act sayesinde işçi sınıfı büyük ölçüde okuryazar olmuştu.

İllüstrasyonlar Sidney Paget.

1880-90larda Londra geceleri korkutucu bir yer.

Sürekli kafasında historical novel yazma fikri var aslında.

İlk Holmes serisinden elde ettiği gelir kliniğini kapatıp tam zamanlı yazar olarak çalışabilme güvenini vermişti. Strand’in yeni Holmes hikayeleri için isteğini geri çevirdi.

Doyle’un annesine mektubu: “Strand yeni Holmes hikayeleri için neredeyse yalvarıyor. Her biri için uzunluğuna bakmaksızın 50 pound verirlerse, belki yazmayı düşünebilirim.”

Annesine ve ailesine bakmak zorunda.

Strand 6 yeni Holmes hikayesi için 300 pound ödemeyi okeyledi. Ailevi sorumluluklarla teklifi kabul eder. O arada White Company isimli ikinci historical novel’ı yazmış. Şaheseri olduğunu düşünüyor. Zamanın en iyi edebiyat dergisinde tefrika edilmeye başlandı. İyi bir başlangıç yaptı. 1891’de roman olarak yayınlandığında White Company, Holmes’n devam eden maceralarının gölgesinde kaldı.

Annesine mektubu (1891)- “Holmes’ü öldürmeyi düşünüyorum. He takes my mind from better things. “

Victorian yazarı  olarak saygı görmek istiyor belli çevrelerde. Holmes ile bunun olmayacağını düşünüyor.

“I think every writer wants to be recognized, perhaps for something more improtant than what they re good at”

“He never came to terms with his genius and Sherlock Holmes”

Annesine Mam diye hitap ediyor. Sadece public ve publishers değil annesi de Holmes’ü öldürmesine karşı. “You wont, you cant, you musnt “ diye yazar.

Annesi

Annesine bir mektubunda: "Sherlock hala yaşıyorsa senin sayende" diye cevap veriyor.

1892’de annesine yazdığı mektup: “Yeni Sherlock hikayeleri için bastırıp duruyorlar.  12 tanesini 1000 pounda yapacağımı söyledim. Umarım kabul etmezler. “

Beklediği gibi olmuyor. Hemen çek yazıp veriyorlar. Üstüne üstlük Holmes hayranları Sherlock Holmes adına mektup göndermeye başlıyorlar.

Tek yaptığı kamera röportajında “Kadınlar bile yazıp, Holmes'ün evinde housekeeper olmak istediklerini söylüyorlar” dedi

Annesine mektup (1893): "Son Holmes hikayesini yazıyorum. Holmes artık olmayacak. İsmini duymaktan gerçekten yoruldum”

1893 December’ında Final Problem Strand’de çıkınca insanlar çıldırdı. Sidney, Londra, New York hatta Bombay’da okuyucular üzgün. Kollarına siyah bant takarak yas tutanlar oldu.

Bu dönemde babası sanatoryumda öldü. Eşinin verem olduğu ortaya çıktı. Havası daha temiz olduğu için ailesini İsviçre, Davos’a taşıdı. Sürekli yazıyordu bu arada.

Adventures of Gerard (Napoleonic Europe)

Rodney Stone (boxing in the regency period)

Uncle Bernac (yine Napoleonic period)

Bu kitaplar iyi karşılanıyor ama Sherlock’un başarısının yanına yaklaşamıyor. Bu arada paralar suyunu çekiyor. Kardeşlerinin eğitimi, sosyal yardımları derken. Eşinin sağlığı. İngiltere’nin en yüksek noktalarından birinde ev alıyor. Dolayısıyla Sherlock Holmes yazmaya karar veriyor.

Letter to M’aM – 1897 – “I have serious thoughts of a Sherlock Holmes play. There is no doubt it would be a lucrative if not humble pece of worı. İt would sell in America and the colonies as well as here. If it came off, I’d pay for the whole house at one stroke. “

Dört ay sonra canlandırıp canlandırmamakta kararsız.

Letter to M’am – 1898 – “I have great doubts about putting Holmes on the stage at all. It is drawing attention to my weaker work which unduly obscures my better.”

Fakat sonrasında Amerikalılar onu ikna eder ve tiyatro sahnelenir.

Sherlock öleli 7 sene geçer. Polisiye, historical fiction ve ghost stories yazar . İyi karşılanırlar. Ama Sherlock farklıdır herkesin gözünde.

South Africa’daki Boer savaşında genç bir gazeteci (Fletcher Robinson) Hound of the Baskerville hikayesinin ilhamını verir.   Efsaneyi anlatır. Devon’daki aile evlerine yakın bölgede anlatılıyor.

1901’de annesine mektubunda da bahsediyor. Gotik korku romanı. Creeper olarak düşünüyor. Hikayeyi zenginleştirmek istiyor. Polisiyeyi ve gizemi de derinleştirmesi lazım. Holmes’ü düşünüyor. Tabii bunda Strand editörü Smith’in 6000 pound’luk teklifi de etkili oluyor.

Conan doyle one-off (tek seferlik) bir dönüş olarak düşünüyor Holmes için. Holmes’ün şelaleden düşüşünden önce bir tarihi anlatacak.

Amerikan haftalık dergisi Collier hikayelere devam etmesi için büyük bir rakam teklif ediyor. En fazla kazanan ayzar oluyor.

Kardeşi Innes’e mektubu: 1903 – "6 Holmes hikayesinin tüm hakları için 6000 pound veriyorlar. Ben bu rakama Amerikan haklarını teklif ettim. Böylece burada da en az 3000 pound alabilirim. “

13 hikayelik seri için yapılan anlaşma bugünün parasıyla bu anlaşma 7 milyon pound ediyor.

1902’de şövalye ilan edildi.

Annesi 1903’de Holmes’ü canlandırma kararı için aynı işi çıkartıp çıkartamayacağı konusunda şüpheli.

1905 yılında White Company’nin prequel’i olan Sir Nigel historical fiction novel’I da çıkarıyor. Greenough Smith’e en iyi kitabım demiş.

İki kez kılpayı milletvekili olmayı kaçırdı. 1906 yılında George Edalji’nin ismini temize çıkarmak için kampanya başlattı. Young Indian solicitor wrongfully convicted for maiming animals. Aslında yaptığı her şeyi Holmes’e borçlu.

Andrew Lycett: “Enerjik ve intelelctual interest’leri olan bir adamdı. Tek bir şeye bağlı kalmasını bekleyeemzsiniz. Sherlock’tan uzaklaşmak istemesi biraz da bundandı.”

1907’de, eski eşi öldükten bir yıl sonra, yeniden evlendi. East sussex’de yeni bir palatial home in east Sussex. Paraya ihtiyacı var. Vee Sherlock…

George Edalji

Yeni aldığı ev

“Seri değil de dağınık halde Reminiscences of Sherlock Holmes adı altında hikayeler yazabilirim aslında” diyor editörü Smith’e 1908 tarihli mektubunda.  Böylece sonraki 10 yılda 9 Sherlock Hikayesi daha yazdı.

Bu arada The House of Temperley adında bir oyun yazdı ve finanse etti. 1910’da gösterime girdi. Bepenilmedi. The Speckled Band’I dramatize edip onun yerine sahnelediler. Çok başarılı oldu. Yine Holmes kurtardı Doyle’u.

Literal ambitions’ı azaldıkça, spiritualism’e ilgisi arttı.

“Aslında paranormal olaylara ilgim Sherlock’u yarattığım yıllarda başlamıştı (1886-1887).” O dönem Doyle’un beraber takıldığı İngiltere’nin entellektüelleri iyi araştırırlarsa ölümden sonraki yaşamı kanıtlayabileceklerini düşünüyor.

Birinci dünya savaşında paranormal senaslara ilgisi artıyor. 1918’de oğlunun (Kingsley) ölmesi de etkili.  Ayrıca kardeşi Innes’da ölmüş.

Dünyayı gezerek spiritualism’in misyonerliğini yaptı. Ne dediğini bilen bir adam gibi konuşuyor. İnanmakla bilmek arasındaki farkı vurguladı. Ben biliyorum dedi röportajda. Hem bu çalışmaları desteklemek hem de ailesine iyi şartlarda bakmak için Casebook of Sherlock Holmes hikayelerini yarattı.  Diğer hikayelere göre zayıf. Kendisi de kabul ediyor editörüne eskisi gibi olmadıklarını.

1930’da ölmeden birkaç ay önce çizdiği karikatürde (cartoon) hayatını özetler.

Ölümünden 1 hafta sonra Albert Hall’da 10.000 spiritüalist boş bir iskemleye odaklanarak seans düzenledi.