ABRAHAM LINCOLN – SAINT OR SINNER (2010)
BBC yapımı. Biyografik bir belgesel değil. TR’deki Atatürk
tartışmalarının aklı başında olanı. Lincoln’a eleştirel bakan yorumlara yer
vererek ilahlaştırmanın en başta ona haksızlık olacağına değiniliyor. Benzer tartışmaların her toplumda olduğunu görmek ve Amerikan İç Savaşı hakkında kabaca bilgi tazelemek açısından faydalı. Bazıları diğer milletlerin tarihinden ziyade kendi tarihimize odaklanmamız gerektiğini savunsa da kendi tarihimizin en berrak görüntüsüne ancak diğer milletlerin tarihine de baktığımızda ulaşabileceğimizi düşündüğümden benim için öğretici oldu.
NOTLAR
Lincoln’ın neredeyse Saint statüsüne yükseltilişi
öldürülünce
He dies on good friday in a christian country
16. president. İç Savaşın başkanı.
Aslında tanıtıldığı gibi olmadığı yönünde tartışmalar. A
calculating pragmatist, rather than a visionary?
650.000 ölüm
Aslında zencileri Amerika’dan göndermek isteyen bir
racist’ti diyenler var.
Son anlarını geçirdiği cheap boarding house(Peterson’s
House) – Vurulduğu Washington theatre’In
karşısında.
Tiyatroda tutamayız deyip buraya taşımışlar.
Kahramanı George Washington. Sonrasında bu durum
resmediliyor. Biri constitution diğeri Emancipation.
From the moment of his death, the real Abraham Lincoln, has
been obscured behind the almost obscure religious cult that still surrounds
him. Ölümün hemen iç savaş sonrasına denk gelmesiyle myth’e eçvriliyor ve
rational debate’in önü kesiliyor.
Ölümü zamanlama açısından film gibi. Assasinated only a few
days after the surrender of Lee’s army.
5 dollar bill ve coin’lerde resmi.
Springfield, illinois (hometown)
İsmi markalaşmış ve ciddi bir endüstri haline gelmiş.
Kitaplari oyuncaklar, bebekler
Okulları kostümlü Lincoln imitasyonları ziyaret edip
yaptıklarını öğrencilere anlatıyor. Shopping malls’da bile noel baba gibi
olabiliyorlar. Popüler kültüre girmiş tek US president.
Biyogrifisine gösterilen ilgi küçükken yaşadığı zorlukları
nasıl aştığına karşı bir merakla besleniyor.
Kentuck frontier state o zamanlar doğduğunda. Yabani yaşam
hakim. Modernite gelmemiş. Kitaplara düşkün. Dirt farm’dan başkanlığa yükseliş.
Underdog hikayesi.
19 yaşında frontier state illinois’ye gidiyor evinden
ayrılarak. Ne para ne tanıdık.
1850’lere gelindiğinde hali vakti yerinde. Kongre üyesi.
Hukuk okuyor. Batıya gidişin başladığı yıllar. Herkeste yeni umutlar. 1940’larda Meksika savaşı ve Teksas’ın
alınmasından sonra bu gelişmeler.
Southern Cotton değeri gittikçe artıyor. 1920-1940larda
slavery yayılıyor. Slave population
doubled between 1920-mid1940s. Slave’ler ekonominin motoru bilhassa güneyde.
İnanılmaz bir büyüme var.
Steven A Douglas. Abe’s political nemesis. A democrat from
Lincoln’s home state of illinois. Introduced a clause that would allow slavery
to spread to the (1854) new Westerns states (Kansas and Nebraska). To oppose this, a new political party was formed
in the north: The Republicans. Abe hukuk kariyerini bırakıp katıldı.
Republicans köleliğin yayılmamasını savunmak üzere
kuruluyor. They werent abolitionist per se. Anti-slavery adamlar. Natural bir
şekilde azalarak yok olmasını istiyorlar aslında. Bunun için belli bölgede
should be contained.
Free Soil ideology savunuyorlar. Kesinlikle yayılmasını
engellemek istiyorlar. Henüz kuzey ve güney nasıl bu kadar farklı düşünüyor
değinilmedi. They were the enemy of slavery but they were not friends of the
slaves. Farka dikkat. Tabii bu hepsi için geçerli değildir mutlaka. Antislavery zihniyette olsalar da zencilerin ortalıkta olmasından da
hoşnut değiller. Yabancı ve aşağı görüyorlar. Slavery ile race kavramlarını
ayırıyorlar. Kölelik batıda yerleşilen yeni topraklara yayılırsa beyazlar
kuzeyden gitmek isteyenler azalacak, köle kullananlar gücü ele geçirecek, yoksa
sizin kendi eyaletinizde ne yaptığınız beni ilgilendirmez düşüncesi hakim. Yani köleliği ve köleleri güneyin bir kozu
olarak görüyorlar. Kuzeyde ya da Batıda açılan ortak arazilerde bu kozun
altında ezilmekten korkuyorlar.
Slavery, free white labor potential’ını boğuyor. Lincoln’ın
kendi babası da yaşıyor bunu. Free ve poor white man’in prospering için bir
şansı olması isteniyor.
1854’ten sonra Abe expansion of slavery to the West
territories’e karşı kampanyalar düzenliyor. Abolition’dan bahsetmiyor. Gerçi
bilemezsin kafasında ne olduğunu. Birden açıklamamış da olabilir.
1830-60’ı 1960’ların özgürlükçü ruhuna benzetenler var.
Abe 1850’lerde abolition’dan bahsetmiyor.
Morally he says he is opposed to slavery. Ama bir şey
yapamayız, anayasada yeri var diyor bir hukukçu olarak. Neticede şu da var, açıktan tavır alsa
politik kariyeri zarar görebilir.Yine Atatürk'Ün başlarda Cumhuriyet lafını dillendirmemesi gibi olabilir.
1858’de Steven Douglas’la karşı karşıya gelir. Douglas anti-slavery
olan Lincoln’ın racial equality’e inandığını iddia ediyor. Buna karşılık “I am
not in favor of negro citizenship. I don’t believe that black people should
vote." açıklamasını yapıyor. Jüri olabileceklerine ya da memur olabileceklerine de inanmadığını
söylüyor. Fakat o politik ortamda bunları söylemezse bitebileceği bir ortam
var. We have to conceptualize these statements.
Despite reassuring the electorate, Lincoln wasn’t able to
defeat Douglas But the debates made him famous. Medyatik oluyor yani. 1860’da başkanlığa aday. %39 oy alıyor. Republican. Tüm
desteği North veriyor. Washington’a geldikten birkaç hafta sonra güney
eyaletleri Union’dan ayrılmaya başlıyor. Jefferson Davis önderliğinde The
Confederate states of America kuruluyor. Kuzey ise United States of America.
1861’de savaş başlıyor. İki taraf da teknolojik askeri
gelişmelere yakın durmuyor. 1865’de karşılacakları kayıpları bilselerdi savaşmayabilirlerdi
diyenler var.
Saviour of the Union Lincoln
“Hard war” uyguluyor ve sivillere karşı da sertler. “Savaş
başlatmanın ne olduğunu onlara göstereceğiz” dermiş.
150. Yıl. Sounthern states’de buna war of aggression
diyorlar ve Abe’e war criminal diyorlar. Güneyliler hala kızgın. TR’ye benziyor
yaşananlar bir nebze.
South Caroline ayrıldığını açıklayınca oraya asker gönderdi
ama bir yandan onlar da benim insanlarım diyordu. Miloseviç gibi diyor bir
Güneyli torun. Anma törenleri. Dixie şarkıları. Zenciler de töreni izliyor.
Bakışlar posterlik J
Lincoln bize soykırım yaptı resmen diyor biri. Bu soykırım lafı da iyice ucuzladı artık. Her katliam, soykırım gibi sunuluyor.
1850’lerde kızılderili rezervleri başlamış. Topraklar
tatlı-sert satın alınıyor ve yerliden temizleniyor. Siulara para ödenmesi lazım
ama ürün alamamalarına rağmen devlet olarak ödemiyorlar. Aç kalıyor Siular.
Rezerv sistemine isyan ediyorlar. Birkaç beyaz yerleşimciyi öldürüyorlar.
General John Pope gönerilir Minnesota’ya. Sert bir adam. Çoluk çocuk
katlediyor. 300’ün üzerinde siu erkeği yargılıyor. Ölüm cezası çıkıyor.
Lincoln’dan onay istiyor. 39 tanesinin asılmasına izin veriyor. Mahkemeler 15
dakika falan sürüyor, adalet tamamen lafta o dönemler.
Siu uprising sırasındaki tutumu pek konuşulmuyor. Bizim
Dersim’le kıyaslanabilir mi.
60 tane yaşlı
kızılderili de left to rot in the prison.
Üstüne tüm Siuları sürer ve toprak boşalır.
Siular deporte edildikleri yere mısır ekme mevsimini
kaçırarak gelirler ve yine açlık başlar.
İlk yıl savaşların çoğunu union kaybeder. Fazla başarısı
yok. Emancipation of the slaves ortaya çıkar. Ayrıca deportation or
colonization of the slaves'i düşünmeye başlıyor diyorlar.
1840’larda African colony Liberia’ya zenci gönderilmesien
başlanmış. 1860’larda Karayip adaları, Haiti, Orta Amerika düşünülüyor.
Konuşmalarıınn hepsinde emancipation ve deportation’ı birlikte kullanıyor. Güneyde 4 milyon kuzeyde 250.000 zenci var. Emancipation
sonrası ne olacak diye düşünüyor? Yıllardır köle olan eğitimsiz k itleleri ne
yapacağız? Aşağı gördiğinü söylüyorlar ama kendi yazılarını okumak lazım. He
says black people should be encouraged to leave the country. Biracial
population olmaya olumlu bakmıyor.
1864’de free black leaders’ı white house’a çağırdı. Bu
toplantıda colonization tartışılır. Kaydedilir ve yayınlanır gazetelerde
konuşmalar. Beş tane en üst düzey olmayan black leader. Karışık
yaşayamayacaklarını söyler. Acaba bunları bilerek mi yapıyordu beyaz kamuoyunu
kazanmak için?
Explicitly ırkçı bir adamdı diyor bazı tarihçiler.
State of the union mesajında dahi deportation geçiyor. Final
solution to the negro problem olarak deportation’ı buldu diyorlar.
Kuzey, confederate states’e girdikçe plantation'lardaki
zenciler kaçıyor. Enemy of my enemy is my friend ilkesiyle yardım ediyorlar
kuzeylilere. Republicans baskı kuruyor ve her yerde köleliğin kaldırılmasını istiyor.
Abolishment (1862). Kongre bu fikirde. 1863’te Emancipation Proclamation’ı imzalıyor. Colonization geçmiyor. It says that the union is an antislavery
union. Eskiden sadece Union’ın birlikteliği önemliydi.
Great Emancipator olarak anılıyor Amerika'da bugün.
Soru şu: Savaş kötü gidince yapılan bir manevra mıydı yoksa
baştan beri kafasında var mıydı?
Bazıları military measure diyor.
Secretary of Treasury chase’in ısrarıyla adaletin böyle
sağlanacağı eklenmiş. Union army’ye siyahlar alınır. Başta Lincoln karşıymış.
Black soldiers. Kuzeylilerin bakışı esas beraber savaşınca değişti diyorlar.
1865 Nisan confederate army surrendered. 650.000 ölüm.
Güney şehirleri harabe.
1860’lar 1960’lar
Jim Crow laws and lynching
Secular saint
Lincoln Memorial’da toplanıyor her sene Afro Americans
Yüzüncü yılda (1963) Luther kingkonuşmasında Declaration of
emancipation’I promissory note olarak adlandırıyor ve bize bir çek verildi ama karşılıksız çıktıya getiriyor. “But we refuse to believe that the bank of
justice is bankrupt”
Obama adaylığını Lincoln’ın hometown’da açıklamış. Springfield,
IL. Obama çok alıntı yapmış Lincoln imajından. Lincoln the healer kısmını alıp işliyor.
