BBC Winterwatch 2017 - Bölüm 3/4

NOTLAR
Fox and woodcock – thermal

Barn owls preening – inside cam – To smooth or clean (feathers) with the beak or bill.

Carcass cam

Fox have relatively small stomachs (half the size of wolves and dogs) – so they can only eat 10% of their body weight in one sitting – They cash the remaining parts of a carcass – Squirrels may eat months after but for foxes its only a matter of days. 6.30 gibi fox barking.

Bazen koca carcass I parçalayamaz, taşıyamaz, mecburen üstünü örtmeye yani saklamaya çalışabilir ama mümkün değil tabii.

Roost site of ravens

50 civarı call tipi var. More than any other songbirds

Raven kaç kişi roosts? Thermal ile bakıyorlar.

Tek ya da paired olarak gördüler.They were several hundreds under daylight. They must have been dispersed, scattered well at night. Only single one nests in a tree. Sometimes in pairs. 

Woodcock – Under a threat, a woodcock may tighten its feathers around the body and emit no odor and self-induced emotional bradycardia occurs. Heart beat may fall to 4bpm. When they take of, it rises to 200 bpm. This is called emotional bradycardia. 

Preening barn owls

Different colors in a species is called polymorphism.

Common buzzard with a faded color and nother of a darker morph. Intermediates are the largest population. Intermediates show better adaptation and reproduction success.

Şartlara göre pale, black ve intermediate buzzard polymorphism sayıları değişir. Nature dictates sometimes that it would be better to have one instead of others. Changes due to needs. İtslike buttons controlled by invisible intelligence inside and around.

Common Buzzard polymorphisms

White sica deer

Every white one is not an albino – Albino means they cant make melanin at all. Pink eyes is a trademark sign. Leucistic means they produce melanin but it cant reach their feather or fur.          

Water vole

Life span of a water vole is very short. Most don’t see second year. Nervous animals. Swims underwater. Ağaçlara da tırmanırlar. They prefer the bark at the top of trees. Eat 80% percent of their body weight at winter.

Great spotted woodcock

Pillbox – sahildeki mühimmat depoları işgale karşı world war 2

Peacock butterflies (Tavus kelebeği). Bazı kelebekler diapause sergiler. Hibernate sleep mode gibi. Diapause ise insects de görülür ve switching off the engine gibi. Daha derin yani. Hatta yaşlanma bile olmaz. Ama kontak anahtarı hala üstündedir. Fakat bir predator fare gibi gelirse flash their wings open and the eye spot on them scares the intruder away.

solda winter fly moth, sağda herald moth

When adult , winter fly moth is done away with the digestive tract altogether, no need to feed, only purpose is to mate. Hibernates during winter.  In spring, gets the flight muscles up to temerature. Vibrates the wing muscles to warm up. Esas kaslar thorax’da. Thermal’da açıkça görülüyor.  

Herald moth saniyede 60 kere kanat çırpmak zorundayken winter moth 4 kere çırpsa OK. Winter moth’un cüssesi küçük. Kışı seçmeleri baş predatörleri bat lerin kışın hibernasyonda olması. Örümcek ağı da daha az kışın.

Peacock Butterfly. Kanattaki göz benzeri desen avcı hayvanı aniden korkutmak için kullanılır

Male winter moth. Soğukta da aktif olabiliyor. Isınma bile olmadan. Small bodies and relatively large wings. Energy efficient. Done away with digestive tracts. No need to feed as adults. Only purpose to mate.

Female winter moth’da kanatlar vestigial. Yumurtlama işine odaklı. Ağaca tırmanıp seks hormonu gazı olan feromonları yayarak uçabilen erkekleri çağırır. Müthiş görev odaklı bir güve çeşidi. Dişiler enerjilerini yumurtlamaya, erkekler de uçmaya harcamış oluyor.

Female winter moth with vestigial wings

Tilkilerde göz çevresi esmer ve kulak sırtı da.

Tilkiler bir dominant pair ve supporting actors gibi eski litter generationdan yavrularla minik sürüler halinde yaşayabilir. Bebek gibi ağlıyor zayıf olan güçlü karşısında. Kastanyet sesi gibi bir ses çıkarıyorlar spar sırasında. Clicking sound. Geckering. Typical. Müthiş kayıt, görüntülü. Spar sırasında iki ayağa kalkıyorlar ayılar gibi. Vixen call verildi. Male’leri çağırıyor. They’re not monogamous. Litter’ın babaları farklı olabilir.

Thermal: Fox and the woodcock

Water vole on a tree in quest of fresh bark

Gillian Burke, Entomologist

Herald Moth

Ravens at night via thermal cam

Leucistic Sica deer

"Inside Nature's Giants" Belgesel Serisi (S3E1): - Deve anatomi ve fizyolojisi

İlk kez 2009 yılında Channel 4'de gösterilen müthiş bir İngiliz belgesel serisinden bahsedeceğim. Sonraları Amerikan PBS de yayınladı. Her bölümde bir başka cüsseli hayvan anatomik olarak teşrih edilerek (diseksiyon), yani açılarak çarpıcı özellikleri hakkında bilgi veriliyor. Programı Mark Evans isimli veteriner hekim sunuyor. Eşlik eden isimler ise komparatif anatomist Joy Reidenberg ve evrim biyologları Richard Dawkins ile Simon Watt. 2009-2012 arasında 4 sezon olarak çekildi. Toplamı 18 bölüm ediyor. İncelenen başlıca hayvanlar şunlar: 

Fil, Balina, Timsah, Zürafa, Köpekbalığı, Piton yılanı, Büyük kediler, Dev Mürekkep balığı, Kutup Ayısı, Deve, Dinozor Kuşu, Kaplumbağa, Yarış Atı, Babun, Hipopotam, ve Kanguru. 

Bu seriye bayılıyorum, seyretmediğim çok az bölümü kaldı. İleride tekrar etmeyi düşündüğüm nefis bir çalışma. İşte develerle ilgili bölümde aldığım notlar.









Mürekkep Balığı   Kutup Ayısı

DEVE - S3E1 (2011)

Develer 500 kg’dan ağır çeker. Yarım ton civarı yani. Tek damla su içmeden 6 ay yaşayabilir. Sanıldığı gibi Arap yarımadasıyla sınırlı değiller. Mesela Avustralya’da 1 milyonu aşkın deve var. Hatta sayıları o kadar artmış ki devlet artık bunları belli aralıklarla itlaf ediyor. Develer tek seferde kendi ağırlığının 1/3’ü kadar su içebilir. Avustralya’da çok işe yararlar, hatta Avustralya deve sırtında inşa edildi demek yanlış olmaz. Belli bir noktadan sonra ihtiyaç kalmayınca serbest bırakılmışlar. Çölde serbest çok deve var şu anda.  Deve, Avustralya topraklarında introduced species sayılıyor. Yani yerli değil, sonradan getirilmiş. İzole coğrafyalarda yeni bir türün getirilmesi çok tehlikeli. Mesela Avustralya’ya tavşan getirilmesi sonucu da işler kontrolden çıkmış. Yerli türlerden bazıları yok olma noktasına gelmiş ve tavşan sayısı çok artmış. Denge bozuluyor ve tabiat binlerce yılda kurduğu hassas dengeyi bu müdahaleye karşı korumakta zorlanıyor. Yine dingo’nun Avustralya’ya getirilmesiyle Tasmanian wolf nesli tükenmiş. Avustralya’da Abu Dhabi prensinin kurdurttuğu bir Camel Research center var.

OTURMA ŞEKLİ

Diseksiyona arap usulü başlanıyor. Hayvan oturur pozisyonda. İlk dikkati çeken sternum’daki pedestal (heykel kaidesi) adı verilen callous (sertleşmiş doku) üzerine oturması. Fakat sternum boydan boya yere değmiyor. Arka tarafta bir boşluk kalıyor kavisten dolayı. Burada hava dolaşımı meydana gelerek hayvanı serinleten bir mekanizma olarak iş görüyor. Bunun bir başka faydası da toprağın çok sıcak olduğu zamanlarda otururken temas noktasının azaltılmış olması. Evrimsel adaptasyon. 

Develer huysuz olarak biliniyor.

Tek hörgüçlü (Arabian) dromedary (hecin devesi), çift hörgüçlü (Central Asian) deve Bactrian olarak isimlendiriliyor. Yandan baktığında tekte “D” harfi, çiftte “B” harfi gözüküyor. Develerin derileri çok kalın.

HÖRGÜÇ

Hörgüç en önemli özelliklerinden biri. Burada besin ya da su depo edilmez. İnsan ve diğer hayvanlarda yağ tüm vücuda yayılır. Oysa develerde yağ dokunun toplandığı özel bir yer vardır. İşte buraya hörgüç denir ve dışarıdan kambur olarak gözükür. Oysa içinde ne besin ne kemik yoktur. Ayrıca yağ doku ısıyı tutar. Vücudun genelindeki yağ dokunun burada toplanması hayati organların daha serin tutulmasını sağlar. Bir başka faydası da sırtta kalın bir tabaka olarak güneşe karşı koruma sağlamasıdır.

KÖKEN

Köken olarak 50 milyon önce Kuzey Amerika'dan çıktıkları biliniyor. Güney Amerika’ya iniyorlar. Burada lama, alpaca, vicuna gibi çeşitlere ayrılıyorlar. Kuzey Amerika’dakilerin bir kısmı da Bering üzerinden Asya’ya yayılır.

DEVE ISIRIĞI

Deve yarışları düzenleniyor Avustralya’da. Özel camel jockeys var. Kementle ehlileştirilmeleri atlardakine benziyor. Çifte atıyor. Dişleri kuvvetli, ısırığı öldürücü olabilir. Bazen aralarında kavga edip birbirlerini dişleriyle öldürebilirler. Karın altı hassas, dokunduğunda hemen çifte reaksiyonu verir. Dizlerde deri daha kalınlaşmış, dizlik var gibi görünüyor.

PAPILLAE

İntraoral yanak kısmı ilginç. Kocaman dikensi yapılar var: papillae. Besin defalarca çiğnendiği için bu sırada dışarı kaçmamasına hizmet eder diyorlar. İşlevsel olarak balinalardaki baleen plates (humpback whale mesela) gibi geldi bana.

DULLA

Üst dudak yarıklı. Tek hörgüçlülerde rotting yani çiftleşme mevsiminde yumuşak damak kökenli dulla denilen bir yapı var. Normalde sönük bir balon gibi ama bu dönem şişiyor ve ağızdan ikinci bir dil gibi sarkar. Genelde köpük de eşlik eder. Dişileri çeker. Bir çeşit inflatable sack. Aslında Hooded seal’da da buna benzer bir durum var. Nazal mukoza şişerek burundan dışarı çıkıyor. Hem iletişim hem gözdağı hem de üreme konusunda işlevi var.

Deve sürekli kendi ağzına kusarak yemeği tekrar tekrar çiğner. Rahatsız edildiğinde hemen tükürmesi bunları da kapsayabilir. Aslında develer dev bir recycling sistemine sahip diyebiliriz.

EXPLOSIVE HEAT DEATH

Çölde terledikçe kaybedilen su yerine konamazsa kanınız da su kaybederek akışkanlığını gittikçe kaybediyor ve sonu ölüme kadar gidebiliyor. Buna explosive heat death denir. Develer su kaybını asgarileştiren mekanizmalarıyla bu durumdan çok az etkilenir.

KAN

İnsan ve pek çok memelide  eritrositler içe basık disk şeklinde. Hipo- ya da hiper-osmotik ortamlarda şişebiliyor ya da büzüşebliyorlar. Bunun sonucu içerikleri dışarı saçılabiliyor, ya da tıkanma meydana gelebiliyor ve işlevlerini kaybedebiliyorlar. Develerde eritrositler smaller, flatter and more oval.

KALIN BAĞIRSAK

Develerde kalın bağırsak aşırı uzun. Bu adaptasyonun sebebi de suyun geri emiliminin daha etkin yapılabilmesi.

BURUN KONKALARI (turbinates)

Devede konkalar büyük ve nemli yüzey alanları fazla. Burundan hava çekildiğinde nem buharlaşır, konhaları kaplayan damarları soğutur. Bu soğumuş kan, beyne sıcak kan taşıyan damarın etrafında rete yani bir ağsı yapı oluşturarak beyne ulaşmadan sıcaklığı düşürülerek beyin fazla ısınmaktan korunmuş olur. Bilgisayarda CPU’nun korunması gibi bir mekanizma.

MESANE

Develerde mesane insandakinden bile ufak. Su deve fizyolojisinde çok kıymetli ve çarçur etmemek için her türlü anatomik ve fizyolojik adaptasyonu sergiliyor. O derece ki sinekten su çıkartmak diye bir tabir kullanılabilir bence. Tam bir recycling mucizesi. Üç gün su içmedikten sonra bir seferde 100 litreden fazla su içebilir.

AYAK

İki toe ventralinde pad dokuları var. Shock-absorber olarak görev yapıyorlar. Ayrıca tendonları çok güçlü. Bu sayede kasların yükü azalıyor ki bu da enerji tasarrufu ve daha az sıcaklık ortaya çıkması anlamına geliyor. Mesela aşil tendonları çok güçlü.

WINTERWATCH 2017 e2 - Doğa Durumu: Kış (BBC Belgeseli)

2008'den beri takip ettiğim efsane bir doğa belgeseli serisi var. Winterwatch, Autumnwatch, Springwatch gibi mevsimlik olarak yayınlanıyor. BBC bana göre bu işin dünyadaki bir numarası. Bu haftasonu Ocak ayında yayınlanan kış bölümlerini seyretme fırsatı buldum. Artık bir nevi ekran dostlarım olan Chris Packham, Michaela Strachan ve Martin Hughes-Games ile de özlem giderdim. Hiç abartma demeyin. Televizyon melevizyon, insan alıştığı sesleri ve yüzleri özlüyor. En azından bende öyle oluyor. Dört bölüm dolu dolu 4 saat sürdü. Öğrendiklerimi saymasam dahi her dakikası gerçek bir terapiydi. Teşekkürler BBC. 

Seyrederken aldığım birkaç notu resimler eşliğinde buraya geçireyim de arada tekrar yapmam kolaylaşır belki. 

Bölüm 3

---e2/NOTLAR---

Firecrest vs goldcrest 
Firecrest vs goldcrest (conifer ağacını çok severler)

Identification tips

Forage 24hrs and can eat twice their body weight in a day

Blue tit – Sica deer

Badger

Bird feeders

Titreşimli diş fırçası örümcek ağına dokununca hemen örümcek çıkıyor J

Sica deer – autumn’da rotting season

House mouse

Doğum hazırlığı. Müthişti. 

Kuşları sıcak tutan primary, secondary değil alttaki short feathers

Gagalarını buraya sokup ısı kaybını önlerler. Long tailed tits huddle işn to keep warm

So huddling is a good strategy for very small birds

Blue tit warms up by shivering

Spar itişme, Fight –kavga. 
Farkı bil. 

Tilkilerde hierarchy önemlidir

Goldcrest bir gecede %20 body weight kaybedebilir, to get hot

Are u a shiverer or a huddler?

Birds need water too in harsh winters contrary to common belief

Solda: Migratory route of Montagu's Harrier

Mavi genelde toksiktir mesela insan için. Mavi, sebze meyve yoktur mesela…Kuşlarda basit ama enteresan bir deney.

Sandpipers

Denizkıyısındaki rocks üzerinde algae ve crustaceans ararlar uzun gagalarıyla

Dalgalar vurmadan hemen önce kaçarlar.  Sanki dalgalar ile alay ederler. Ne zaman kaçacaklarını çok iyi hesaplarlar.

Tail’deki special bir gland’den tüylerini yağlarlar. Kafalarını geri çevirip kalemi hokkaya batırır gibi yaparlar bu işi.

Tough little bird

Curlew – England’s biggest wader bird

Probes into the mud for a variety of food

Curved bill

Can scoop out a worm as a whole thanks to its curved bill

Black tailed goblet tam tersi straight bill var ve solucanı bütün çıkartma yeteneği daha az. Low foraging ability.

Earth worm’un nutrient larının %60’ı kafa kısmında. Toprakta ya da çamurda kafası aşağıda kuyruk kısmı yukarıda olduğu için kafa kısmına ulaşmak önemli. Curlew'un eğimli gagası burada işe yarar.

Montagu’s Harrier

West Afr.’dan migrates

Territorial bird

Stuffed Honey buzzard koydular 

Yumuşak ağla tuzak.

Brownish eye when young. As matures, turns to yellowish

Satellite tag takılıyor (12g)                                                                                                   Bed bugs

Saat 12 ve 7’de iki mail olarak yer bilgisi merkeze geliyor each day

5000 km journey  Migratory olan kuşlar bazen iklim şartlarına göre kalıcı olabiliyor.