Podcast #2: "Stage Coach" ve Western Sineması

Podcast serisi fırsat ve imkan oldukça Youtube mecrasında devam ediyor. Altı ay kadar  önce ilk programa Fransız sinemasından “Le Herisson” (2009) ile başlamıştım.

İkinci bölüm, John Ford’un “Stagecoach” (Posta Arabası) filmi üzerinden Western Sineması ve John Wayne üzerine bir program oldu. Canlı yayın savrukluğuyla konunun dağıtmadığım yeri kalmadı :)

https://youtu.be/GiNASPrnvP4

Bu içerik Kuzey Kalesi tarafından hazırlanmıştır.

Hostiles (Vahşiler) (2017) (Western Filmi)

Gerekirse kendi milletine, arkadaşlarına hatta ailene ateş edebilecek kadar adil olabilir misin?

Siz bu sorunun cevabını düşünürken ben kısaca filmi özetleyeyim. Yeni tarihli bir Western. “3:10 to Yuma”dan sonra Christian Bale’in rol aldığı ikinci kovboy filmi. Kızılderili şefini oynayan Wes Studi'yi burada da bahsettiğim (link) PBS kanalında yayınlanan Çeroki sürgünü belgeselinde yine bir kızılderiliyi canlandıran isim olarak hatırlıyorum. Yönetmen ve senarist Scott Cooper.

Yüzbaşı Joseph Blocker (Christian Bale) kanser olan Cheyenne şefi Yellow Hawk (Wes Studi) ve ailesini onlardan nefret etse de sağ salim kendi topraklarına götürmekle görevlendirilir. Yolculuk, herkesin hem kendisiyle hem birbiriyle hesaplaştığı bir maceraya evrilir.

“If we are not regularly deeply embarrassed by who we are, the journey to self-knowledge hasn’t begun.” Alain de Botton

Bu açıdan bir yol filmi sayabiliriz ve her yolculukta olduğu gibi burada da karakterler ciddi değişimlerden, hatta dönüşümlerden geçiyor. Yüzbaşı ve kızılderililer dışında diğer askerler ve ailesini yerlilerin katlettiği kadın da bu başkalaşımdan payını fazlasıyla alıyor. Karşılıklı sorgulamalardan ziyade şahit oldukları olaylar, insanların kendini ve bulundukları tarafı sorgulamasına yol açıyor.   

Beyazlar yerlilere “hostiles” adını takmış. Kötü niyetli, düşmanca davranan anlamında. Fakat yolculuk süresince tüm vicdanlı karakterler düşmanlık ifade eden böyle bir sıfatın sadece bir ırka ya da gruba ait olamayacağına şahitlik edip gerçekle yüzleşerek pişmanlıklarının ateşinde arınıyorlar.

Filmi seyrederken özellikle TR'de yaşadıklarım geçti aklımdan. İlişkilerinde aşırı bağlayıcı olan bir toplumuz. İster aile içinde olsun ister arkadaşlıklarda biraz çete mantığıyla hareket ediliyor. Yani yakın çevrendense ya da tanıdığınsa sürekli kollayacaksın, öveceksin, yanında duracaksın. Herkeste bir gruplaşma merakı, birbirine kayıtsız şartsız aptal aptal kefil olma durumu var. Bireyselliğe saygı duymayan bir toplumuz, ancak tek tip bir çoklaşmanın içinde kendimize güvenebiliyoruz. Kişisel gelişim yerlerde sürünüyor. Beklendiği gibi hareket etmezsen  güvenilmez bir insansın.  Çevrendekilere değil de aklına ve vicdanına sadık kalırsan yandın. Birden "hain" ilan edilmen, "rahatsızlık yaratan" bir "mikrop mayk" muamelesi görmen işten bile değil :) Siyasette yersizce sık sık kullanılan bu söylemin toplumun içinde de güçlü bir temeli var aslında. 

Melankoli

Bir sahnede Yüzbaşı’nın en yakın arkadaşı Çavuş Thomas Metz melankoliden yakınıyor ve konuşurken yüzünün yarısı karanlık çekilmiş. Bu sinematografiyi görünce melankoliyi düşündüm. Belki melankoli ile depresyonun farkı bu. Depresyonda tamamen karanlıktasın, melankolide hala aydınlık kalan, tutunduğun bir şeyler var. Kendini tam bırakmamışsın ama ilerlemek de beyhude geliyor. Susan Sontag melankoliyi şöyle tarif ediyor: “Depression is melancholy minus its charms.” Melankolinin tıbbi tarifleri de var ama sınıflamış olmak için yapılmış gibiler. Zaten söz konusu psikiyatri olduğunda tıbba kesinlikle güvenemeyiz. Nihayetinde, biraz romantik gözükse de benim en akla yakın bulduğum tanımı büyük Victor Hugo yapmış: “Melancholy is the happiness of being sad.” Bu tarife göre içinde bir miktar suçluluk hissi barındırması da muhtemel. Neyse çok uzayacak, bu konuya ayrı bir başlık altında döneyim en iyisi. Belki de "Melancholy" filminde uzun uzun konuşmak zevkli olabilir. 

melankoli

"Ur spirit within me, mine within u”.

Yine bir saldırı sırasında Yüzbaşı’nın kızılderilere çok ihtiyacı olmasına karşın kelepçelerini çıkarmaması aslında kendi kafasındaki kelepçeleri söküp atamayışının yansıması olarak hoşuma giden bir detaydı.

Şefin beyaz kadına teşekkürünü duyar duymaz not aldım, o kadar iyi bir kindness tarifiydi ki: “Thank u for ur kindness. Ur spirit within me, mine within u”.

Derinlikli karakterlere sahip, oyunculukları başarılı, “intikam” temasının ötesine geçebilen, şiddet içeren ama aksiyona yaslanmayan, klişeleri bir adım ileri taşıyabilen, revizyonist bir son dönem Western örneği.

Silverado (1985) (Western): Kovboy Filmleri

Kısaca, dört silahşörün ve yakınlarının kasabanın kötülerine karşı mücadelesi. 

Nasıl öldü denilen Western hem televizyonda (Westworld) hem de oyun dünyasında (Red Dead Redemption 2) yeni nesille buluştuysa, bu film de kovboy filmlerinin artık yüzüne bakılmayan bir dönemde başarılı bir Western olarak kayda geçiyor.

Western dedin mi Kevin Costner ismini yazacaksın köşeye. Modern zamanların kovboy filmleriyle en fazla adını duyduğum aktörü. Bu aralar yine bir kovboy dizisiyle (Yellowstone) gündemde. Çağdaş bir Western yıldızı. Üstelik de filmlerinin çoğu ortalamanın üzerinde. “Dances with Wolves” seyrettiğim en iyi 5 kovboy filminden biriydi diyebilirim. Özledikçe tekrarlarım. “Open Range” desen vasatın üzerinde bir maceraydı, beğenmiştim. Dolayısıyla şimdilik Kevin Costner ismini gördüğüm her Western’i sepete atmakta tereddüt etmem.  

Filmin yönetmeni ve senaristi meşhur Lawrence Kasdan. Silverado’nun özelliklerinden birisi de, geçenlerde bahsettiğim “The Quick and the Dead”den bile daha çok ünlü oyuncuyu barındırması. Karakterlerin çoğu karizmatik ama bar sahibesi Stella (Linda Hunt) ve Paden (Kevin Kline) benim için biraz daha öne çıktı. Kötü şerif rolünde First Blood: Rambo’da da şerifi canlandıran Brian Dennehy var. Ayrıntılara IMDB’den bakabilirsiniz, kızlı erkekli en az 10 kişi saymak lazım :)

 “The Last Outlaw” gibi sert sayılmaz ama çok yumuşak da değil. Orta şekerli bir şiddet dozu var diyebiliriz.

Senaryo başarılı. Hikaye bildik ama akıcı ve canlı. Büyük bir yenilik getirmese de Western’in hakkını veriyor. Arada sürprizler var. Diyaloglar zekice, not aldığım cümleler oldu. Karakterler ilgi uyandırıyor. Müzikler coşturuyor. E daha ne olsun :) Birkaç yıla tekrar seyredebileceğim bir klasik Western ziyafeti. Bir de olumsuz yanını söyle derseniz, kötü adamların biraz zayıf kalması diyebilirim.

Diyaloglar ve Dersler

Paden (Kevin Kline) stoacı bir tip. Arkadaş diye yanına aldıkları soyup çölde ölüme terk ettikten sonra kendisine yardım eden Emmett (Scott Glenn)’a söyledikleri önemliydi:

“I figure I should approach life like everybody’s ur friend or nobody is. Dont make much difference”

Mal’ın  (Danny Glover) babasının kendi topraklarından kovulması üzerine söyledikleri benim için Türkiye’yi de esir etmiş kanunsuzluğun nefis bir tarifi:

“Afraid to walk my own land”

 “The law here runs a man down just like these cattle”

Stella’nın (Linda Hunt) barda söylediği cümle ve ardından kameranın gösterdiği düzenek başlı başına bir hayat felsefesi:

“The world is what u make of it. If it doesnt fit, u make alterations.”

Paden’ın bir köpek için herkesi karşısına alabilirken, herkesin kıymet verdiği zenginliklere sırt çevirmesi:

“I’m a great believer in doin nothing”

Ve Emmett çatışmaya hazırlanırken mermisi bitince pusuda bekleyenlerin yakalayıp söyledikleri, hazırlanmaktan harekete geçemeyenler için bir başka büyük hayat dersi, benim de ara sıra düştüğüm bir yanılgı:

“He was practicing so hard for a fight, he missed the whole thing”

Filmin son cümlesi olarak Kevin Costner’ın canlandırdığı karakter “We’ll be back” diye sesleniyor. Ama belki de gişede başarısız olduğu için devam filmi çekilmiyor. 

Bu içerik Kuzey Kalesi tarafından hazırlanmıştır.

The Last Outlaw (Son Kanunsuz) (1994) (Western)

Bir banka soygunuyla açılan film, çetenin acımasız şefleri Albay Graff (Mickey Rourke) ile ters düşmesiyle farklı bir derinlik kazanarak ölümcül bir kovalamacaya dönüşüyor.

Yönetmen Geoff Murphy. Kadro sağlam. Ted Levine, John Mc Ginley, Steve Buscemi, Dermot Mulroney. Ve Mickey Rourke. Bir kez daha karizması ve oyunculuğuyla yıldızlaşıyor. 

Açılışın “The Wild Bunch” ile benzerliğini fark etmemek mümkün değil. Bugün Meksika’dan gelen insan seline karşı duvar örmeye çalışan Amerika’yı düşününce Rio Bravo’yu geçip Meksika’ya kaçmaya çalışan Amerikalıları seyretmek ayrı bir güncel ironi. Yine doğaüstü güçlere inanan, kemik falı bakan zenci karakterin isminin Lovecraft olması da sırıtmayan bir göndermeydi.

Sıkı bir kovboy filmi. Gerçekçi. Şiddet dozu yüksek. Klişeleri kullanıyor ama kendine has bir tarzı ve özgünlüğü var. Bazı insan sıradan bir konudan bile bahsetse kendini sıkmadan dinlettirir, “The Last Outlaw” da kendini seyrettiren filmlerden.

“The Quick and the Dead” gibi denemeler bu filmin yanında Mickey Mouse çizgiromanı gibi kalıyor.

Hem Mickey Rourke takipçisi hem de western seyircisi olarak beğendim. Unutulup gidecek “tek seyirlik” kovboy filmlerinden değil.   

Yine bir alıntıyla bitirelim. Çete doğuya mı güneye mi kaçmaları gerektiği yönünde tartışırken fikri sorulan Lovecraft’ın cevabı beklenmedik hareketler yapmaları gerektiğini özetlemesi açısından önemliydi:

“I say it doesn’t make sense to go East, and thats why it makes sense”

Bu içerik Kuzey Kalesi tarafından hazırlanmıştır.