Cowspiracy (2014) - Belgesel

HAYVANCILIĞIN DÜNYAYA ZARARLARI

“In the end, we will not remember the words of our enemies, but the silence of our friends”
Martin Luther King Jr.

Kip Andersen. Obsessive compulsive environmentalist (OCE) denilen azılı çevrecilerden. Al Gore hayranı bir genç. Sonra bir çalışma görüyor. İneklerin tüm motorlu taşıtlardan daha fazla Greenhouse gas saldığını öğrenince (methane) afallıyor. Konuya derinleşince okuduklarına inanamıyor ve bu konuda birşeyler yapması gerektiğini düşünerek arkadaşı Keegan Kuhn ile bu belgeseli yapıyorlar. Leonardo Dicaprio'nun da desteği oluyor.

Aslında tek kelimeyle özetlemek gerekirse dünyaya zarar veren ana faktörün büyükbaş hayvancılık endüstrisi olduğu rakamlar ve röportajlarla ortaya konuyor. Buraya dikkat edilmeli, büyükbaş hayvanlar değil, bunların kitlesel üretimini gerçekleştiren endüstri. Ayrıca anlı şanlı uluslararası çevre örgütlerinin bu konuda bir şeyler yapmak bir yana tam bir sessizliği tercih ettiğini öğreniyoruz. Vejeteryanlığın ve veganlığın sadece kişisel tercihten çok daha fazlasını ifade ettiği, gezegenimizin geleceği için hayati öneme sahip olduğunu mantıklı örneklerle karşılaştıran çarpıcı bir belgesel. Sakin ama sarsıp silkeleyen türden, amatör yaklaşımıyla samimiyet ilham eden ve üzerinde durup düşünülesi bir çalışma.

NOTLAR

Environmental degradation’ın da major sebebi livestock olarak belirtiliyor.

34 trillion galon su gidiyor. Doğal gaz çıkarırken kullanılandan kat kat fazla.

Amerika’da %5 domestic water use

Animal Agriculture ise %55 su tüketimi

Bir hamburger için 660 galon su gidiyor.

Devlet yetkilileriyle röportaj yapıyor. Herkes ezberden su tasarrufundan bahsediyor. Animal agriculture rolünü sorunca kimse konuşamıyor.

Greenhouse gas emissions

%13 all transportation
%51 animal agriculture

Devlet yetkilileri konuşamayınca çevre örgütleri bu konuyu niye konuşmuyor diye onları arıyor.
Kimse randevu vermiyor çevre örgütlerinden.

Live stock dışkıları da her yıl inanılmaz büyüklükte.
Animal agriculture is the number 1 ocean polluter
Overfishing’den de bahsetmiyorlar pek.

Aslında aynı noktaya geliyoruz. Yapılması gerekenler bizim alışkanlıklarımıza, rahatımıza karşı çıkmaya başlayınca hemen yan çiziyoruz. Kolay alanlara odaklanıp kendimizi tatmin ediyoruz.

Balıkçılıkta büyük ağlar kullanılanca hedefte olmayanlar da ölüyor. Bykill diyorlar. Güzel örnek var. Aynı şeyi Afrika'da karada yaptığımızı düşünsek ağa türlü türlü hayvan girer, karadakilerin de soyları tükenir.

Dr. Richard Oppenlander konuşuyor açıkça. Sağlam adam.

Her saniye br Amerikan futbolu sahası orman yok ediliyor. 

Rain Forest Action Network

Palm oil plantation causes destruction of rain forests. Livestock 5 katı yıkıma yol açıyro ama kampanya yok. Buranın başkanı bilmiyor en büyük yıkım sebebini o da aşağıya gidiyor.

Amazon Watch

Yine kimse animal agriculture’dan, cattle’dan bahsetmiyor. Cattle grazing and soya plantation are the leading destructive factors in Brazilian Amazon dedi en sonunda. Solenor Lopez?

Sister Dorothy Stang
Cattle İndusry öldürtmüş. Brezilya'da 200 civarı çevreci öldürülmüş.

Greenpeace yine randevu vermiyor.
Eski bir Greenpeace yöneticisini buluyor çare olarak. Will Anderson
Büyük env orgs refuse to look at the diet issue. Failing us all.

İnsanların tamamından x130 fazla atık salıyor cattle.

Grass-fed livestock

Hesaba göre grass-fed beef’e geçersen şu anda Amerikanın yarısını kapsayan alan kullanımı Amerikanın bile dışına taşmalı. Kanada ve Güney Amerika'NIn topraklarının yarısı dakullanılmalı sırf Amerikayı bu diet ile doyurmak için.
Grain-fed vs grass-fed livestock
Sustainable-unsustainable

140-150 pound feed yiyor a day
30-40 galon da su içiyor

1 galon süt için 1000 Galon su harcanıyor
American Wild Horse Preservation Project
Desertification is due to live stock grazing

Alan Savory – Zimbabwe hükümetininn çölleşmeye karşı filleri öldürmesini önermiş. 14 yıl katledilmiş.

Alakası olmadığı anlaşılmış. Güç odaklarının işine gelen çözümleri bilimsel gerçekler gibi sunuyor.  

Livestock’u korumak için atlar, tilkiler, coyote, wolves, ayılar herşey zararlı ilan ediliyor. Çevreye zarar veriyorlar falan diye kamuaoyu yaınltılıyor. Aslında herşey livestock trade’e uyduruluyor. Wildlife’ı öldürüyor livestock trade. Meat and dairy industries.

Environmental costs, subsidies, heathcare maliyetleri var hayvancılığın. Bunlar externalized. Yani topluma dolaylı yoldan mal ediliyor. David Simon (avukat) anlatıyor meblağ vererek. Dolayısıyla McDonalds'tan 4 dolar verip biri hamburger yediğinde, kalan dolaylı yoldan verilmiş zararın maliyeti olan 7 dolar herkese faturalanıyor. Externalization çok önemli bir kavram. Bizi uzun vadede etkileyecek negatif etkiler yine bizim gelecekteki vergilerimizle düzeltilecek neticede.  

Al Gore’un bundan hi söz etmemesi Kit'in gözündeki 

kahramanlığını sildi ve posteri indirdi.
Livestock endüstrisi interview kabul etti ama sonrasında belgeseli destekleyen firma desteği çekti.

Howard Lyman. Aklı başında konulara değindi.
Oprah Winfrey’de yaptığı yorumdan dava etmiş livestock industry

Animal agriculture

Animal industry çok güçlü. Çevrecilerin FBI’ın top terörist listesinde. Anlattıkları endişelendirdi. Gidip önlemler almaya başladı.

Bazıları problemin agriculture değil human overpopulation olduğunu söylüyor

Cow çok fazla su ve gıda tüketiyor. Çok fazla atık salıyor. İnsan bunu tükettiği için gezegen çok hızlı tükeniyor. Aç ülkelerde üretilen grain büyük oranda hayvanlara yedirilerek daha lezzetli bir gıdaya dönüştürülüp zengin ülkelerin toplumunun gıdası oluyor. 

Dünya hayvancılığa harcadığı kaynaklarda tüm insanları rahat rahat doyurabilir. Oysa 1 milyardan fazla insan aç.

Hayvancılıktaki mısır ekilen her yerde insan için de mısır ekilebilir.

Backyard farming önemi artuyor gittikçe.

Korkunç bir ördek kesme sahnesi.Boynunu kesti.

“Benim yapamayacağım bir şeyse, başkasının benim için yapması da doğru değil” diye düşündü Kit.

Artık endüstri süt ve et benzeri ürünleri bitkilerde yapmaya başlıyor. 

Plant-based dairy

Omega Creamery firması

Yumurtadan alacağını doğrudan sebzeden almak üzerine çalışanlar var. Beyond Eggs Grubu
Beyond Meat grubu

Howard Lyman

"Et yiyerek çevreci olamazsın"

Milk makes a cow from a calf.
Sütten dolayı göğüs kanseri, uterusta tümörler çünkü baby boost fluid alıyorlar durmadan diyor. Erkekelrde de göğüs ve tümör yapar. Baby Calf growth fluid.

Her gün 216.000 insan doğuyormuş.
Methane atığı çok önemli O2 için.
An environmentalist should live by which they profess
When u take the animals out, u take the green house effect out
Eartworks Urban Farm

Externalities dikkatli düşünülmeli. İşin felsefesi ve bilgeliği burada saklı.
We should move towards thrivability, not only on sustainability

"Do what you can do as well as you can do everyday of your life and u will end up dying a very happy person" 

Howard Lyman

Kemiklerin Sırları (Secrets of Bones) (2014) Bölüm 1

Secrets of Bones tam bir hazine. Anatomi’ye meraklı olanlar için bulunmaz bir görsel şölen. BBC, 3 bölüm olarak çekti ve evrim biyoloğu Ben Garrod sunuyor.
Diğer bölümler de buraya alınacak.

BBC yapımı bir belgesel. 2014 tarihli. 

Sadece kemiklerinin morfolojisine bakarak hayvanın yaşamına dair pek çok ayrıntı anlaşılabilir.

Bölüm 2   |    Bölüm 3

NOTLAR

>60.000 species more or less share the same body plan. Similar skeletal systems.

Paris Museum of Natural History

Paris Museum of Natural History

Smallest skeleton

Paedophryne amauensis
0.6-0.7cm frog - Papua New Guinea
Largest skeleton = blue whale

Paris Museum of Natural History

Bone is a composite material made up of two different substances:
Organic compound – collagen – flexibility and durability
Opposite end of the scale we have mineral compound – calcium phosphate
Giving the bone its structure and strength

Şimdi ikisini ayıran deneyler yapıyor. Kafatasını fırında birkaç gün tutuyor. Organik materyal yol oldu. Biraz eliyle bastırınca patlar gibi kırıldı kafatası. Kırıntılaştı.

Sonra kafatası 1 aydan uzun süre formic acid içinde tutuldu. Plastik gibi esnek bir skull kaldı. Dişler bile plastik gibi. Sanki mini mekanik oyuncakları gibi. 

Formic acid dipping

Başka bir deney.

Önce concrete tablet koydu.
1.2 kgN = 120 kg beton ikiye ayrıldı.

Sideways yani kemiğe yandan kuvvet uygulayacak sonra. Deer femur. Similar diameter. . 

4.5kN sonucu kırıldı. 450 kg.

Because concrete has a pure mineral content. Organic compound adds flexibility, thus strength.

Ama bones genelde yukardan aşağı yük taşır. Sideways değil bu deneydeki gibi.

İkinci deneyde femur dikey tutulup kompresöre yerleştiriliyor.
17kN kompresyon sonucu patlayarak kırıldı. Çok daha dirençli vertikal kompresif kuvvete.
Hayvanın ağırlığından çok daha fazla olması safety margin
Çünkü koşarken defalarca fazla yük biner kemiklere. 

İnsan femur'unun diameter deer'dan 3 kat fazla. 

Paris Museum of Natural History

Starting block’dan kendini öne atan sprinter’ların bacaklarına binen yük body weightlerinin 13 katından fazladır mesela.

Canlı kemik beyaz olmaz, pinkish'dir. Bone cells replenish themselves almost constantly throughout our lives.

Erişkinlikte 10 yılda tüm kemik hücreleri değişir. Gençken bu daha da hızlı gerçekleşir.

Teen olduğunda tüm kemik hcreleri 3 kere yenilenmiş olur.

Elephant Skeleton

Elephant Coxae

Elephant Foot

solda rhino femuru, sağda elindeki fil femuru

Fin whale fetus – 30cm

Fully grown fin whale can dive down to half a km. Bu derinlikte kemiklere binen yük yüzeydekinin 50 katıdır. Fakat water support’u sebebiyle bu etki azalır.

Filde yükü daha iyi taşıması için bacaklarda coxofemoral eklem yer düzlemine paralel olur. Diğer hayvanlarda açılı. O yüzden koşamazlar.

Filde koşma yerine hızlı yürüme vardır. Koşma sırasında bacaklara binen yük toplam ağırlığın 10 katlarına çıktığı için zaten bu kadar ağır olan bir hayvanda yıkıcı olabilirdi.

Rhino 3-5 ton olmasına karşın 50km/h hıza da ulaşabilir. Filin iki katı hızı. Nasıl? Femur sayesinde
Femur vücuttaki en güçlü kemik.
Filde daha ince, düz ve uzun

Rhino'da short, stocky, yanda prosesleri var. Bu sayede rhino femur'u file kıyasla 3 kat daha sağlam.
Rhino femur is the strongest bone in the animal kingdom.

Deer femur – 1.7 ton kompresyona dayanır
Rhino – 109 ton

Kafanın üst kısmında krista etrafı yağ doku var

Gorilla sagittal crest

Gorilla sagittal crest

SEX

Gorilla dorsal cranium’unda sagittal crest var. In females, this crest is much smaller. O zaman sadece survival ile çiğnemeyle ilgili değil demek ki. Males with bigger crests tend to attract more females. Bu crest üzerinde yağ tabakası var – daha büyük gösteriyor.

Mandril skull

Mandrill canines

Mandrill – largest species of monkeys in the world. 

Dişilerin 6 katı male canine, aslan canine’ı gibi canine dişleri var. Canine dişi 3cm’i geçmeden dişiler adam yerine koymaz mandrill erkeklerini. Diş, yeme fonksiyonundan ziyade sağlıklı genlere işaret eden bir cinsel seleksiyon özelliğine dönüşmüş. 

Babirusa skull

Babirusa skull

Babirusa

Babirusa
A type of pig
Canines keep growing up and curling.
Hatta bazı yaşlılarda kafatasını deliyor, kıl batması gibi, ve beyne kadar inebiliyor. Korkunç.
They start by puncturing during adolescence the upper lip and continue to grow
Dişilerde ya yok ya çok küçük.

Mandril canine length, gorilla crest and length of upper canine in babirusa are deemed as indicators of sexual health and fitness

Only example of a spiralling tooth and a straight tusk

Narwals

Narwal horn macroscopy

Narwal horn - microscopy

Narwal
Monodone monoceros – one tooth one horn
Arktika'dalar – known as arctic unicorn
Tusks (as sensory organs?) are believed to be used in finding females.
Two sexes live apart and find themselves during mating season

Üzerinde gözenekleri olduğu x1000, x5000 mikroskop altında gösterilmiş

Big horn sheep

Craniodorsal suturlar

Big horn sheep 

skull – specialized skull
Rocky mountains
3.5 thousand N – equivalent to hitting 140h/hour baseball’a vuruş gücü, koçun toslaşması
14 kg a kadar çıkar horn weight - Horns maybe of higher weight tha the entire skeleton in rams
Cranial sutures act as absorbers of shock

Bunlar testere dişlileri gibi suture yaptığı için sarsıntılarda yerinden çıkması zor oluyor.
Ordinary sheep skull aynı suture sistemine sahip değil, Daha düz, bu güçte parçalanır.

Jackson’s chameleon

Jackson’s chameleon
Three bony horns

Push each other to fall of the tree

Walrus penis bone (baculum)

soldan sağa. polar bear, brown bear, grey seal, raccoon, sondaki söylenmedi. 

Baculum kemikleri. solda polar bear, sağda brown bear

Raccoon penis bone

PENIS BONE

Baculum = Os penis

Walrus penis bone largest penis bone on earth
86% memeliler penis bone a sahip
Insanda yok. Köpekte var.
Allows longer and more frequent sex
Keeps the urethra open during sex
Arguably the most variable bone in mammal vertebrates . Vast differences between mammal species
Eski çağlarda walrus penis kemiği sopa olarak kullanılırmış, silah yani.
Grey seal’ınki walrus a kıyasla çok küçük.
Walrus daha soğuk iklimde, belki bu etkili olabilir büyüklükte. Increasing the chance. Polar species have larger penis bones generally.
Mesela polar bear penisi daha büyük brown bear’ınkinden.

Fin Whale Fetus

Fin whale

Babirusa