Bu yazıyı yazdığım tarihlerde Türkiye ilkel bir Ortadoğu ülkesine yakışır şekilde hala seçim iptalleri ve geberesice dinci yobazların linç girişimlerini konuşurken, Londra'da yaklaşık bir haftadır insanlar sokaklara dökülüyor ve pasif direnişle yollara, meydanlara kamp kurup oturma eylemleri yaparak ekolojik dengenin bozulmasına karşı devletlerinin ciddi adımlar atması için gösteriler yapıyorlar. "Extinction Rebellion" grubunun öncülük ettiği bu bilinçli insanlar hükümetlerine "Artık yeter!" derken gözaltına alınmak da dahil pek çok fedakarlık yapmaktan çekinmiyorlar. Emma Thompson'dan (oyuncu) Chris Packham'a (biyolog, televizyoncu) pek çok ünlü bu harekete destek veriyor. Bir gün vakit olursa bu konudan daha uzun konuşmak istiyorum.
Dünyaya minik bir pencere açtıktan sonra asıl konumuza dönecek olursak, jeolojik devirler açısından bulunduğumuz dönemi resmi olarak
“anthropocene”, yani “insan devri” olarak saymak gerektiğini savunan bir görüş
var. Sebebi basit. Artık insan aktivitelerinin hem dünya jeolojisi hem de ekolojisi
üzerine etkilerinin diğer tüm doğal değişim dinamiklerini geride bıraktığı bir
çağda yaşadığımız ileri sürülüyor. Haklılık payı da yok değil aslında fakat henüz resmi olarak kabul görmüş değil, halen “holocene”de
sayılıyoruz. Belki de bunu kabul edersek sorumluluklarımızın iyice belirginleşeceğinden korkuluyordur.
Bu görüş ve ifade eden “anthropocene” terimi o kadar popüler
oldu ki bu konuda bir İskoç operası bile yazıldı: “Anthropocene” (2019) Sözler,
yani opera terminolojisiyle libretto Louise Welsh’e ait. Müzikleri ise Stuart MacRae
bestelemiş. Kutupların keşfinde kullanılan bir gemide geçiyor, mürettebat kutuplarda buzun içinde donarak canlı kalmış bir insan buluyor ve olaylar gelişiyor. Bu açıdan
Dan Simmons'ın 19. yy’da geçen romanından uyarlama 2018 yapımı “The Terror” dizisiyle de benzeşiyor fakat
buradaki gemi son teknolojiye sahip ve günümüzden bir hikaye anlatılıyor. Bir opera eseri için çok farklı ve enteresan olan öyküsüyle bana “The Thing” filmini de
hatırlattı. Çalışmanın bence en önemli yanı operanın saraylarda ve antik çağda
geçen klasik hikayelerin ötesine geçerek modernize bir eser sunması. Yine insani zaaflar var merkezde ama çağdaş bir yorumla ve olayla sunulmuş. Operayla
aram olmamasına karşın benim dahi ilgimi çekti ve seyretmek için bir fırsat
yaratma isteği oluştu. Merak edenler için aşağıda birkaç link veriyorum:
 |
| Louise Welsh ve Stuart MacRae |
Dönelim belgeselimize. 2018 tarihli Kanada yapımı Anthropocene belgeseli işte yukarıda bahsettiğim bu görüş etrafında oluşturulan projenin belgesel ayağı diyebiliriz. Süresi bir buçuk saat. Dünyanın çeşitli yerlerinden etkileyici görüntüler ve konuyla alakalı örnekler verilmiş. 6 kıta 20 ülke. Kenya ve fildişi ticareti. Rusya ve Norilsk şehrindeki dev metal tesisleri. Almanya’da 12.000 ton ağırlığında dünyanın en büyük ekskavatörleri. İtalya’da mermer yatakları. Potas madenlerinin ebru benzeri fantastik görünümü. Yirmi milyon insanı aşan nüfuısuyla son dönemde sık sık belgesellere konu olan Lagos, Atakama çölündeki lityum tarlaları (!) ve daha pek çok coğrafya ziyaret edilerek etkileyici görüntüler toplanmış. Bende iki sayfa kadar not çıktı. En fazla ilgimi toplayan kısımları dünyanın en derin ve uzun tüneli olduğu yazılan İsviçre'deki Gotthard Tüneli'nin biletle gidilecek kadar ilginç açılış seremonisi ve Hong Kong'da mamut dişinden yapılan el işi eserlerdi. Eskiden fil dişinden yapıyorduk şimdi Sibirya'daki permafrost'tan açığa çıkan mamut dişlerini kullanıyoruz dedi adam. İklim değişikliğinin böyle ufak tefek faydaları da oluyor demek ki.
Anthropocene terimiyle ilgili yazılan kitaplar da var. İlki
süs kitabı denilen (coffee table book) ve belgeselin kitap hali olmasının
yanında Margaret Atwood’un da katkı yaptığı proje dahilindeki “Anthropocene”
isimli çalışma (2018/236s). Bir başkası geçen sene okuduğum Elizabeth Kolbert’in "Sixth Extinction" eseri. Son derece ciddi ve bilgilendiriciydi. Ayrıca David Wallace
Wells’in “The Uninhabitable Earth” kitabı da kindle okuma listemde beni bekliyor.
Bu konuda daha pek çok çalışma ve kitap olduğunu da belirteyim.
Tüm ihtişamına karşın beğenmediğim taraflarından da bahsetmek istiyorum. Bir kere fazla ham
bırakılmış. Yapılandırması iyi değil. Dağınık bir akış var. Verilen
rakamsal ve istatistiki bilgilerin sadece anlatımda kalmayıp ekranın bir
köşesinde kısa bir süreliğine de olsa belirmesi, bazılarının grafiklerle
sunulması daha iyi olurdu. Müzik yetersiz. Baichwal’ın ("Manufactured
Landscapes") metni zayıf, daha etkileyici
olabilirdi. Anlatıcı Alicia Vikander (Ex Machina, Tomb Raider). Yerel
halkla röportajlar yine basit ve bir şey katmıyor. Görüntüler görkemli ama iyi
dramatize edilememiş.
“Salt of the Earth” gibi derli toplu ve şairane değil,
“Cowspiracy”deki gibi rakamları anlaşılacak şekilde sunmuyor ve sadece
rakamları verip susan bir minimalizme sahip. Eksilerine karşın savunduğu fikre katılıyorum ve bu
tarz belgeselleri sevenleri bilhassa görselleriyle tatmin edeceğini düşünüyorum.
Fragman
Bu içerik Kuzey Kalesi tarafından hazırlanmıştır.
