Living with Nomads (2015) serisinin ikinci bölümünde Sibirya'dayız. Hatta Sibirya'nın da kuzey uçlarında, Yamal yarımadasında eskiden Samoyed denilen fakat kızılderili gibi aşağılayıcı bir anlamı olduğu için artık Nenets olarak anılan bir göçebe halkın yaşamından görüntüler seyrediyoruz.
Kate Humble bu seride çok saftirik ve duygusal bir gezgin profili çizmeye devam ediyor. Fakat kendini sıkıntıya sokarak günlerce -40 derecelerde çadırlarda yaşayarak bu projeyi gerçekleştirmesi takdire şayan.
İlk bölümdeki Raute halkıyla kıyasladığımda ciddi farklar var. Çetin bir iklimde yaşamayı geleneklerine bağlı kalarak başarmalarına karşın teknolojiden ve modern dünyadan faydalanmasını da bilen, çocuklarının eğitim aldığı günümüz şartlarına daha adapte bir göçebelik var. Artık hayat tarzı olmaktan ziyade yaptıkları işin bir mecburiyeti olarak göçebeliği benimsemişler gibi geldi. Nenets halkının Raute'lerle kıyaslanamayacak kadar yüksek olan bilinç seviyesinde geçmiş Sovyet politikalarının da katkıları olduğu aşikar.
NOTLAR
Yamal peninsula
Northern Russia
Jutting deep into the Arctic
circle, home to the nomadic rein deer people Nenets. Yamal means "end of the
world" in their language. Sıcaklıklar -35C—55 arası gidip geliyor.
Tundra, barren permafrost
Gazprom’un depoları var bölgede.
Nenets, ren geyiği mezbahalarında
çalışıyor. Ren geyiklerini açlık gibi sebeplerle kaybedenler mecburen buralarda
çalışmak zorunda kalıyorlar ve açık havada canlı ren geyikleriyle yaşamaya
alışkın oldukları için kapalı ortamda kasaplık yapmaları onları mutsuz ediyor.
Neden böyle oldu diye sorulunca "Snowmobile karşılığı ren geyiklerimizi verdik. Bu günahın bedeli bu" dedi bir kadın.
Geyiklerini kaybedince intihar eden çok olmuş.
Yamal peninsula is home to the
world’s largest reindeer population. 600.000. 15.000 nomad bakıyor.
Mezbahada karkasların etrafında
canlı ren geyikleri geziyor ve kokluyor. Bu korkunç bir şey bence. Kendi türünün katledildiği yerin yanında, cesetlerinin karşısında yemek yemek.
Chum (çum) – traditional tents
Wooden frame covered with rein der
skins
Küçücük çadırda kedi ve köpekleri
de var iyi mi. Süper.
Sürekli telefon sinyali peşindeler
göçleri sırasında. Ama TV falan yok.
İlk bölümde Nepal’deki Raute halkı
daha perişandı.Bunlar nispeten modern hayattan faydalanıyorlar, hatta içinde
çalışarak yer alıyorlar. Çocukları okuyor. Rusların olumlu bir etkileri de olmuş.
Kadınlara bazı saçma yasaklar var. Batıl inançlardan kaynaklı. Mesela köpeklerin harness’ları düzenlenirken asla üzerine basmamaları gerekiyor. Bu kounyu biraz eşeleyince puberte sonrası harness, tent
pole, ya da erkeklerin çizmelerine basmalarınınuğursuzluk olarak görüldüğü ortaya çıktı Basarsa erkek rein deer yakalayamaz diye inanıyorlar. Animist inançları var.
Tabiatta her şeyin bir ruhu olduğuna inanıyorlar. Geyikleri lasso'yla yakalıyorlar.
Rein deer çok önemli. Hayata
tutundukları ip adeta. Herd, pasture’dan pasture’a
götürülüyor. Bu halk, iş sebebiyle göçebelik yapıyor sanki. Raute'ler de işten bağımsız olarak bir tercihti.
Wolverine tundrada'da yaşar.
Rein deer scrape through the snow
for lichen which sustains them all through the winter. Lichen çok önemli rein deer yaşamında. Migrasyonun temel sebebi ren
geyiklerine yemek bulmak
Çadırda ekip ve aile beraber
kalıyor. Her grup bir köşede.
Kadınların pantolon giymesini
ayıplıyorlar.
Elbiselerin hepsini kendileri
yapıyorlar. Kate'e de hemen bir pantolon yapıverdiler.
Gazprom railway. Railway Nenets’lerin migration
route’lardan bazılarını bloke ediyor. Tıpkı Afrika'daki bazı çiftlik ve köylerin fillerin migration toute'larıı bloke ettiği gibi. Feeding grounds are damaged as well
Sovyetler dağılınca multinationals
buraları istila etmiş. Dünyanın dördüncü en pahalı enerji projesi. 41 milyar
dolar. Railway also has made some concessions. Gas industry pays 20 pounds a
month to each Nenets adult.
Nomadism. Tundra nomad'leri denilebilir.
Mamooth ivory hala bulunabiliyor. Hatta eşyalar yapıyorlar.
Kamp yapacakları yer de önce
floorboards diziliyor kar üstüne. Sonra 3 tane pole dikilerek sıkıca
bağlanıyor. Sonra diğerleri etraflarına dizilerek iskelet kuruluyor.Temel sistem bu.
Bir rein deer, bir aileye 1 ay
yetiyor.
Nenets eat some of the rein deer
meat raw. Donmasın diye tuz atıp abdominal kavitedeki kanı içiyorlar. Karaciğeri
de çiğ yiyorlar. Yumuşak olması beklenir ama crisp bir texture varmış liverda. Çiğ yedikleri için bazen medya vahşiler diye haber yapıyormuş. Yemek yerken çekme dedileri bu sebeple. Dried rein
deer sinew’dan sowing thread yapıyorlar mesela.Hayvanın her şeyi değerlendiriliyor.
Laptop kullanıyorlar.
Sovyetler zamanında ailelerinden
alınıp yatılı okullara yerleştirilmiş Nenets çocuklar. Çünkü aileler göçebe.
Hala çocuklarını okula veriyorlar. En azından bizim gördüğümüz Nenets ailesi eğitimi ve okumayı destekliyordu.
