29 Haziran 2017 Perşembe

Ağrı, Enfeksiyon ve Zehir Belgesel Serisi (1/3) - Ağrıyla ve Acıyla Mücadele (2013)


Pain, Pus and Medicine (1/3) - Pain (2013)
Dr. Michael Mosley'in sunduğu 3 bölümlük BBC yapımı belgeselde tıp tarihine değiniliyor. Bölümler ilerledikçe anlatım açılıyor. Daha çok tarihi perspektiften bakılarak dönüm noktası kabul edilen olaylara ve baş aktörlerine yer verilmiş. Tıbba ilgisi olanların ilgiyle seyredebilecekleri bir belgesel serisi.

Bölüm 2          Bölüm 3


NOTLAR
4 foolhardy Germans
Opium extraction and its effects
Their leader, Friedrich Serturner
Opium overdose counteracted by acetic acid.
First person to extarct the porhium as white powder.
For centuries there was only opium which could reduce pain reliably.
19yy da Avrupada yaygın. Alkole karışık hali laudanum olarak satılıyor.
Serturner’in araştırmaları neredeyse kendinin ve asistanlarının yaşamına mal oluyordu. Opium resin’den özünü ekstrakte etmeye çalışıyor.

Önce standart bir solvent olan alkol ekledi. Alcohol extracts the chemicals from raw opum. Laudanum. 19.yy da kullandıkları bir tonik. Bundan opium kristalleri elde etmeyi başardı. Köpekte denedi. Hayvan öldü. Çalışmasını yayınladı ama ilgi çekmedi. Kendi üzerlerinde denedi. Fransızcaya eçvrildi çalışma ve bu sefer büyük ilgi çekti. Bitkilerden elde edilen bu ilk kimyasallara alkaloidler denildi. Serturner’in ekstraktı Morphine olarak isimlendirildi.”ine” takısı getiriliyor. Morfin ekstraksiyonu penisilinden daha büyük bir adımdı diyorlar farmakoloji için. Ekstrakte ettiğinde kontrollü ve ölçülü biz dozla verebiliyorsun.

Poppy plant’ten elde ediliyor.
Güçlü bir painkiller opioids'in constipation, vomiting, addction gibi ciddi yan etkileri var. Hatta solunumu deprese ederlerse ölüm.














Coca leaves – güney Amerikadan. Bu ekstrakta coca-ine denildi. Well know stimulant.
Yorgunluğa ve açlığa iyi gelişi üzerine Sigmund Freud araştırmaya başladı. Hastalarına kokain ve morfin yazarmış. Carl Koller’ e de yazmış Bir eye surgeon. Denediğinde dili hissizleşince acılı veren göz ameliyatlarında kullanmayı denedi. Önce hayvanalrda sonra kendinde denedi. Suda çözü damlattılar. Kendi gözlerini ince bir iğneyle stabbed a few times. Opioid’ler numbing yaratırken, cocaine anestetik işlevine sahipti. stops nerves sending signals to brain. Complete numbness. Tüm sinyalleri keser. Ameliyatlarda kokainle anestezi uygulamaya başlar.
Bitkilerle genel anestezi sağlanamıyor.
Self-experimentation yaygın o dönemlerde



Koller






Humphrey Davy nitrous oxide gazını solumayı denedi. Ligh headed splenic feeling. Laughing gas. Deneyden sonra oeprasyonda kullanıalbileceğini söylese de burada kaldı.

Wells nitrous oxide’ı anestetik olarak operasyonlard akullanabileceğini düşünür. Boston’a gider, Harvard’daki elit cerrahlara düşüncesini açıklar.

1845’de amfide demonstrasyon. Horace Wells ve asistanlar. Morton asistanlarından. Bir öğrencinin dişini anestetikle çekmeye çalışırken bir ses çıkarınca başarısız kabul ediliyorlar. Aslında o zamanlar ağrının tamamen silinebileceğine ihtimaç vermiyor tıp. Wells’in şevki kırılır ve intihar eder. Morton devam eder. Aslında ticari kaygılar da var. Protezler çıkmaya başlamış ama eski dişlerin çekilmesinden kaçıyor insanlar acı verdiği için.

1846’da Morton (dentist) yeni bir demonstrasyon yapıyor. Morton bir gecede yaptırdığı ether inhaler’I boyun tümörü nedeniyle operasyona girecek bir hastaya uygulamak istedi.

Surgeon başarlı olan anestezi sonrası seyircilere şöyle der: “Gentleman, this is no humbug”
Harvard’dan mektup alıyor. Tekniğe isim vermek istiyorlar. Anestezi ismini öneriyorlar.

By the middle of the 19th century, mysterious tinctures and herbs were replaced by white powders. Bunlar da preslenerek tabletler halinde kullanılıyor.


Horace Wells


William Morton










Purple mauvein.



Coal tar – a waste poduct of the coal-gas industry. 1845 18 yaşında bir Brit chemist coal tar’dan quinine yapmaya çlıştı. Instead he made the first articifial dye and made a fortune. Purple mauvein.
Antiseptik olarak deride işlevi olduğunu biliniyor coal tar’In. İçerideki parazitlere karşı etkili mi diye deneniyor. Strazburg uni. Bağırsak kurtlarına etkisi olmadı ama ateşi düşürdüğü anlaşıldı. Acetanilide tesadüfen bulundu.

Bayer
Salicyclic acid
Mideye zarar verince modifiye ediyorlar. Asetil salisilik asit (aspirin ) ortaya çıkıyor. Başka bir kimyager aynı modifikasyonu morfine uyguluyor. Diamorph ortaya çıkıyor (Eroin). Heinrich Dreiser chief tester. Aspirini kalbe tehlikeli diye reddetti, diamorphine’e heroien ismini verip onayladı. Bayer tüm dünyaya satmaya başladı.

1899 – aspirin
Salicyclic acid painkiller değil. Acetyl ile birlikte painkiller.
Aspirin lokal etkili painkiller. Beyne gitmeden blok ediyor.
Ether irritant idi, kloroform unacceptably high death rates.








Hypodermic needle was invented in 1840s
1869  chloral hydrate  Alkaloid eklenince kloroform uluşuyor. Kan hafif alkalik olduğundan kana verirse uyuşturucu etkisi olacağını düşünüyor. Ağrıyı önlemedi ama insanları uyuttu.
Dünyanın ilk uyku hapı oldu.
1903te bir bar sahibi müşterilerin içkisine katıp onları soyuyor. McKee Fin















Sodium Thiopenthal – triste drug (barbiturates)
Marilyn Monroe died from barbiturate overdose
Lethal inj. . Ayni zmanda interrogation drug.
Acı kalp hızını arttırır.

Artık farmasötik şirketleri istedikleri molekülü istedikleri boyutta imal edebiliyor.
Prensip aynı. Basit moleküllerden kompleks bir yapı inşa ediyorlar.
Compound library var ilaç firmasında. Glaxo’da 3 milyonun üzerinde molekül var bu arşivde. Buradan bir molekülle başlıyorlar temele.

Bazı insanlar sıcağı soğu algılıyor ama acı algısı yok. Araştırılıyor. Sadece ağrı siniri uçlarındaki bir hissizlik olduğu ve sebebinin NaV1.7 proteininin eksikliği olduğunu görüyor. Dolayısıyla kilidin şeklini öğrenmiş, buna uygun anahtar yaparak ağrıkesici ortaya çıkarmış oluyorsun. Molecular key.
Öyle bir molekül olmalı ki diğer enzim pathway’de etkiye yol açmasın.

Son derece selective olması lazım bunun için.
Herbal medicine’dan synthetic drugs üretimine 200 yıl civarı süre geçti. Ne gariptir ki bunca yıla rağmen ilk keşfedilen morphine kadar etkili bir ağrı kesici ortaya çıkaramadık. En şdidetli ağrılarda sadece morphine etkili hala.     









Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...