Pain, Pus and Medicine (1/3) - Pain (2013)
Dr. Michael Mosley'in sunduğu 3 bölümlük BBC yapımı belgeselde tıp tarihine değiniliyor. Bölümler ilerledikçe anlatım açılıyor. Daha çok tarihi perspektiften bakılarak dönüm noktası kabul edilen olaylara ve baş aktörlerine yer verilmiş. Tıbba ilgisi olanların ilgiyle seyredebilecekleri bir belgesel serisi.
NOTLAR
4 foolhardy Germans
Opium extraction and its effects
Their leader, Friedrich Serturner
Opium overdose counteracted by acetic acid.
First person to extarct the porhium as white powder.
For centuries there was only opium which could reduce pain
reliably.
19yy da Avrupada yaygın. Alkole karışık hali laudanum olarak
satılıyor.
Serturner’in araştırmaları neredeyse kendinin ve
asistanlarının yaşamına mal oluyordu. Opium resin’den özünü ekstrakte etmeye
çalışıyor.
Önce standart bir solvent olan alkol ekledi. Alcohol
extracts the chemicals from raw opum. Laudanum. 19.yy da kullandıkları bir
tonik. Bundan opium kristalleri elde etmeyi başardı. Köpekte denedi. Hayvan
öldü. Çalışmasını yayınladı ama ilgi çekmedi. Kendi üzerlerinde denedi.
Fransızcaya eçvrildi çalışma ve bu sefer büyük ilgi çekti. Bitkilerden elde
edilen bu ilk kimyasallara alkaloidler denildi. Serturner’in ekstraktı Morphine
olarak isimlendirildi.”ine” takısı getiriliyor. Morfin ekstraksiyonu penisilinden daha büyük bir adımdı diyorlar farmakoloji için. Ekstrakte ettiğinde
kontrollü ve ölçülü biz dozla verebiliyorsun.
Poppy plant’ten elde ediliyor.
Güçlü bir painkiller opioids'in constipation, vomiting, addction gibi ciddi yan etkileri var. Hatta solunumu deprese ederlerse ölüm.
Coca leaves – güney Amerikadan. Bu ekstrakta coca-ine
denildi. Well know stimulant.
Yorgunluğa ve açlığa iyi gelişi üzerine Sigmund Freud
araştırmaya başladı. Hastalarına kokain ve morfin yazarmış. Carl Koller’ e de
yazmış Bir eye surgeon. Denediğinde dili hissizleşince acılı veren göz
ameliyatlarında kullanmayı denedi. Önce hayvanalrda sonra kendinde denedi. Suda
çözü damlattılar. Kendi gözlerini ince bir iğneyle stabbed a few times.
Opioid’ler numbing yaratırken, cocaine anestetik işlevine sahipti. stops
nerves sending signals to brain. Complete numbness. Tüm sinyalleri keser.
Ameliyatlarda kokainle anestezi uygulamaya başlar.
Bitkilerle genel anestezi sağlanamıyor.
Self-experimentation yaygın o dönemlerde
 |
| Koller |
Humphrey Davy nitrous oxide gazını solumayı denedi. Ligh
headed splenic feeling. Laughing gas. Deneyden
sonra oeprasyonda kullanıalbileceğini söylese de burada kaldı.
Wells nitrous oxide’ı anestetik olarak operasyonlard
akullanabileceğini düşünür. Boston’a gider, Harvard’daki elit cerrahlara
düşüncesini açıklar.
1845’de amfide demonstrasyon. Horace Wells ve asistanlar. Morton asistanlarından. Bir öğrencinin dişini anestetikle çekmeye çalışırken bir ses
çıkarınca başarısız kabul ediliyorlar. Aslında o zamanlar ağrının tamamen
silinebileceğine ihtimaç vermiyor tıp. Wells’in şevki kırılır ve intihar eder. Morton devam eder. Aslında ticari kaygılar da var. Protezler çıkmaya başlamış
ama eski dişlerin çekilmesinden kaçıyor insanlar acı verdiği için.
1846’da Morton (dentist) yeni bir demonstrasyon yapıyor.
Morton bir gecede yaptırdığı ether inhaler’I boyun tümörü nedeniyle operasyona
girecek bir hastaya uygulamak istedi.
Surgeon başarlı olan anestezi sonrası seyircilere şöyle der:
“Gentleman, this is no humbug”
Harvard’dan mektup alıyor. Tekniğe isim vermek istiyorlar.
Anestezi ismini öneriyorlar.
By the middle of the
19th century, mysterious tinctures and herbs were replaced by white powders.
Bunlar da preslenerek tabletler halinde kullanılıyor.
 |
| Horace Wells |
 |
| William Morton |
 |
| Purple mauvein. |
Coal tar – a waste poduct of the coal-gas industry. 1845 18
yaşında bir Brit chemist coal tar’dan quinine yapmaya çlıştı. Instead he made
the first articifial dye and made a fortune. Purple mauvein.
Antiseptik olarak deride işlevi olduğunu biliniyor coal
tar’In. İçerideki parazitlere karşı etkili mi diye deneniyor. Strazburg uni.
Bağırsak kurtlarına etkisi olmadı ama ateşi düşürdüğü anlaşıldı. Acetanilide
tesadüfen bulundu.
Bayer
Salicyclic acid
Mideye zarar verince modifiye ediyorlar. Asetil salisilik
asit (aspirin ) ortaya çıkıyor. Başka bir kimyager aynı modifikasyonu
morfine uyguluyor. Diamorph ortaya çıkıyor (Eroin). Heinrich Dreiser chief
tester. Aspirini kalbe tehlikeli diye reddetti, diamorphine’e heroien ismini
verip onayladı. Bayer tüm dünyaya satmaya başladı.
1899 – aspirin
Salicyclic acid painkiller değil. Acetyl ile birlikte
painkiller.
Aspirin lokal etkili painkiller. Beyne gitmeden blok ediyor.
Ether irritant idi, kloroform unacceptably high death rates.
Hypodermic needle was invented in 1840s
1869 chloral hydrate Alkaloid eklenince kloroform uluşuyor. Kan hafif alkalik olduğundan kana
verirse uyuşturucu etkisi olacağını düşünüyor. Ağrıyı önlemedi ama insanları
uyuttu.
Dünyanın ilk uyku hapı oldu.
1903te bir bar sahibi müşterilerin içkisine katıp onları
soyuyor. McKee Fin
Sodium Thiopenthal – triste drug (barbiturates)
Marilyn Monroe died from barbiturate overdose
Lethal inj. . Ayni zmanda
interrogation drug.
Acı kalp hızını arttırır.
Artık farmasötik şirketleri istedikleri molekülü istedikleri
boyutta imal edebiliyor.
Prensip aynı. Basit moleküllerden kompleks bir yapı inşa
ediyorlar.
Compound library var ilaç firmasında. Glaxo’da 3 milyonun
üzerinde molekül var bu arşivde. Buradan bir molekülle başlıyorlar temele.
Bazı insanlar sıcağı soğu algılıyor ama acı algısı yok.
Araştırılıyor. Sadece ağrı siniri uçlarındaki bir hissizlik olduğu ve sebebinin
NaV1.7 proteininin eksikliği olduğunu görüyor. Dolayısıyla kilidin şeklini
öğrenmiş, buna uygun anahtar yaparak ağrıkesici ortaya çıkarmış oluyorsun.
Molecular key.
Öyle bir molekül olmalı ki diğer enzim pathway’de etkiye yol
açmasın.
Son derece selective olması lazım bunun için.
Herbal medicine’dan synthetic drugs üretimine 200 yıl civarı
süre geçti. Ne gariptir ki bunca yıla rağmen ilk keşfedilen morphine kadar
etkili bir ağrı kesici ortaya çıkaramadık. En şdidetli ağrılarda sadece
morphine etkili hala.
